Ο Πικάσο στη χώρα του Μινώταυρου
Μπορεί να κρύβει το πρόσωπό του πίσω από μια ψάθινη και υπερφυσική μάσκα ενός ταύρου. Αφήνει, όμως, τους δικούς του Μινωταύρους – πονεμένους, τυφλούς και ανθρώπινους – να περιδιαβαίνουν ανάμεσα στις αρχαιότητες που έβγαλε από την κρητική γη η αρχαιολογική σκαπάνη – απτούς μάρτυρες όσων περιγράφουν τα ομηρικά έπη. Αποκαλύπτει τον τρυφερό πατέρα που ζωγράφιζε έναν μικρό πορτρέτο φαύνου πάνω σε ένα κεραμικό πλακάκι για να καθησυχάσει τη 12χρονη κόρη του. Επιτρέπει να παρατηρήσουμε τον γραφικό του χαρακτήρα στην πίσω όψη ενός κεραμικού πορτρέτου του εξάχρονου γιου του. Και μέσα από το λευκό κεραμικό γλυπτό του – ένα επίσης κεφάλι φαύνου – μας φέρνει αντιμέτωπους με την πλέον ανθρώπινη διάστασή του: με τα πολλαπλά και ιδιαιτέρως εμφανή αποτυπώματα των δαχτύλων του, τα οποία εκτελούσαν με πειθαρχία όσα ο ευφυής, πρωτοπόρος και ιδιαιτέρα παραγωγικός νους του σκεφτόταν, χτίζοντας σε βάθος χρόνου τον μύθο του.
Είναι ο Πάμπλο Πικάσο. Ο κορυφαίος δημιουργός του 20ού αιώνα που αν και δεν ταξίδεψε ποτέ στην Ελλάδα, με τον νου του βυθιζόταν και αντλούσε έμπνευση στο παρελθόν της, τους μύθους και την ιστορία της. Και είναι 62 έργα του – κεραμικά, ελαιογραφίες, ακουαρέλες, μικρά γλυπτά, προπλάσματα, σχέδια και χαρακτικά – που φέρνουν τον πικασικό Μινώταυρο – όχι με σκληρά και ζωώδη ένστικτα, αλλά λευκό, ερωτικό και ενίοτα πάσχοντα – στη γενέτειρά του, την Κρήτη και συγκεκριμένα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελεύθερνας, συνθέτοντας την περιοδική έκθεση «Πάμπλο Πικάσο: η χαρά της ζωής».
Η μορφή του φαύνου έχει αποδοθεί σε αυτό το έργο από λευκό πηλό του 1949 με τα δάχτυλα του καλλιτέχνη, γεγονός που μας επιτρέπει να δούμε το αποτύπωμα της χειρονομίας του
To συγκεκριμένο κεφάλι φαύνου φιλοτέχνησε ο Πικάσο στις 12 Μαρτίου 1961 για να καθησυχάσει τη 12χρονη τότε κόρη του, Παλόμα, και μέχρι σήμερα βρίσκεται σε ιδιαίτερο δωμάτιο του σπιτιού της από όπου ταξίδεψε για την Ελεύθερνα (ζωγραφισμένο και εφυαλωμένο πλακίδιο από τερακότα)
Ο ανασκαφέας της Ελεύθερνας, δημιουργός του μουσείου της και συνεπιμελητής της έκθεσης, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, δίπλα στα τρία από τα έξι κεραμικά πιάτα που εκτίθενται
«Ο Πάμπλο Πικάσο ζωγράφιζε κομμάτια της ψυχής του», έλεγε χθες ο ανασκαφέας της Αρχαίας Ελεύθερνας, δημιουργός του αρχαιολογικού της μουσείου, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, ο οποίος συνεπιμελείται την έκθεση με την Παλόμα Πικάσο, διοργάνωση που αποτελεί κι έναν φόρο τιμής στη μνήμη του φίλου της Ελλάδας, εκλιπόντα Κλοντ Πικάσο, αδελφού της Παλόμα. «Δεν έχει δοθεί μεγάλη έμφαση σε αυτό που θα ονομάζαμε «χαρά τη ζωής», της οικογενειακής, αλλά και ευρύτερα της ζωής των ανθρώπων με ισορροπία μέσα στη φύση, έτσι όπως τη διαπίστωνε ο ίδιος κυρίως στη νότια Γαλλία και όπως τη διατύπωνε στο έργο του μέσα από τη διονυσιακή μυθολογία, μέσα από Φαύνους, Πάνες, Σατύρους, Κενταύρους, πλάσματα συνδεδεμένα με τη φύση, το βουκολικό τοπίο, τον κόσμο των ζώων και των πτηνών, τη μουσική, τη διασκέδαση, το ερωτικό στοιχείο, συνολικά με τη χαρά της ζωής», προσέθεσε θέλοντας να δώσει το στίγμα της έκθεσης.
Ανάμεσα στις αρχαιότητες
Μέσα κι έξω από τις προθήκες, ανάμεσα στις αρχαιότητες – σε βαθμό που κάποιες φορές δεν είναι ξεκάθαρο ποιο κεφάλι ταύρου βγήκε από το χέρι του αρχαίου μάστορα και ποιο από εκείνο του ισπανού καλλιτέχνη – τα έργα του Πικάσο, προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη συλλογή της κόρης του, Παλόμα και παρουσιάζονται σε μεγάλο βαθμό για πρώτη φορά, δημιουργώντας έναν ενδιαφέροντα και προκλητικό για το βλέμμα διάλογο, όχι μόνο λόγω του περιεχομένου τους, αλλά και του τρόπου που είναι παρουσιασμένα: ορισμένα σε φόντο γαλάζιο – αγαπημένο χρώμα του Πικάσο που παραπέμπει στον ουρανό – σε αρμονία με το βαθύ πράσινο χρώμα της ελιάς που έχουν οι προθήκες του μουσείου. Κι άλλα – στον χώρο περιοδικών εκθέσεων – στο καστανό της γης που ανασκάπτεται για να φέρει στο φως τεκμήρια της ζωής των προηγούμενων αιώνων.
Προσωπογραφία του Κλοντ Πικάσο (24.2.1953), όταν ήταν έξι ετών, τερακότα με παστέλ και επίχρισμα
Ενας παιχνιδιάρης μαρμάρινος Μινώταυρος του 1ου αι. μ.Χ. (αντίγραφο έργου του 5ου αι. π.Χ.) από το Βατικανό υποδέχεται τους επισκέπτες μαζί με τον μεταμφιεσμένο Πικάσο σε μια φωτογραφία για να δώσουν τη σκυτάλη εν συνεχεία σε φαύνους (ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο μικρός στην καφέ αίθουσα που φιλοτέχνησε για την κόρη του), Πάνες και κενταύρους, κοπάδια ζώων και πουλιά, πολεμιστές, σκηνές χορού και αποκάλυψης της ομορφιάς. Σε περίοπτη θέση βρίσκεται το πορτρέτο του Κλοντ Πικάσο (1953). Αξίζει μια ματιά και η πίσω πλευρά όπου βλέπουμε να έχει γράψει «Βαλορί 24.2.1953» και να έχει ζωγραφίσει ανδρικές και γυναικείες προτομές, ίσως του ζεύγους Ραμιέ που τον μύησαν στην κεραμική. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν οι ένδεκα λιθογραφίες με ταύρους που θα μπορούσαν να είναι ένα έργο που σε εξέλιξη δείχνει τα διαφορετικά στάδια σχεδιαστικής απόδοσης ενός ταύρου. Και τα έξι στρογγυλά κεραμικά πιάτα διαμέτρου με τις κουκουβάγιες και τα κερασφόρα όντα.
ΠΑΛΟΜΑ ΠΙΚΑΣΟ
«Η συμβουλή του πατέρα μου»
Σε ερώτηση των «ΝΕΩΝ» κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου σχετικά με το αν ο λάτρης της ελληνικής μυθολογίας Πικάσο διηγούνταν ιστορίες της στα παιδιά του, η Παλόμα Πικάσο απάντησε: «Οχι, δεν του άρεσε η ιδέα της διδασκαλίας. Οταν ήμουν εννέα ετών, αποφάσισα ότι είμαι αρκετά μεγάλη για να κάνω τα δικά μου σχέδια και επέλεξα να αντιγράψω πράγματα που υπήρχαν στο σπίτι: ένα έργο του Πικάσο, ένα του Ματίς και τους ήρωες κινουμένων σχεδίων Τομ και Τζέρι. Οταν τελείωσα τα σχεδιάκια μου, τα πήγα στον πατέρα μου και ζήτησα τη γνώμη του. Μου απάντησε: “Δεν θα σου πω. Πρέπει να αποφασίσεις ότι δεν θα περιμένεις να σου πω αν είναι καλό ή όχι”. Ηταν κάτι πολύ ώριμο να πεις σε ένα μικρό κορίτσι, αλλά και πολύ καλό. Ηταν πολύ καλή συμβουλή».