Το αφτί στην Ιστορία

Μιας κι ένθερμοι (παρά τη ζέστη) οπαδοί του Τραμπ κολλάνε έναν επίδεσμο στο αφτί τους για να τιμήσουν ή να δοξάσουν τον αρχηγό, είναι λογικό πλέον να θυμηθείς τον ρόλο του ωτός στην Ιστορία – δεν είναι η πρώτη φορά δηλαδή, τώρα, με τον υποψήφιο αμερικανό πρόεδρο που τη γλίτωσε διότι η σφαίρα τον πήρε ξώφαλτσα στο αφτί και το όργανο αυτό του σώματος κοντεύει να  γίνει πολιτικό σύμβολο επιβίωσης, αλλά έχει παίξει γενικώς σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη περιπέτεια: στην πολιτική, αλλά βέβαια και στη μουσική, στην καλλωπιστική του σώματος με τα ενώτια (σκουλαρίκια), τα οποία εδώ και αρκετά χρόνια τα φορούν και οι άνδρες, κι αφού πρώτα τα δόξασαν οι πειρατές που φορούσαν κι εκείνοι προκλητικούς χαλκάδες δίνοντας έτσι κάποια ιδεολογικο-αισθητική απόχρωση ανυποταξίας στη δράση τους ώστε να μην τους λένε σκέτα «κατσαπλιάδες».

Είναι άχαρο να το θυμόμαστε και να το γράφουμε, αλλά και αληθινό: ένα από τα πιο διάσημα ώτα που έπεσαν ηρωικά στον βωμό της πολιτικής και της ιδεολογίας είναι εκείνο του διακεκριμένου κομμουνιστή Πάνου Δημητρίου, μετριοπαθούς αντισταλινικού (στο τέλος) και πράγματι σοβαρού και πολύ συμπαθούς ανθρώπου. Ηταν γείτονάς μου μέχρι πριν από λίγα χρόνια στη Θέρμη Θεσσαλονίκης και τον έβλεπα συχνά να περνάει απέναντι απ’ το σπίτι, με το λεηλατημένο αφτί του καλυμμένο από μαλλιά για λόγους αισθητικούς. Του το είχε αποσπάσει με τα δόντια κάποιος ζαχαριαδικός σύντροφος στα άγρια γεγονότα της Τασκένδης το 1955, τότε που οι πρόσφυγες κομμουνιστές της πόλης αποφάσισαν να ανατρέψουν τον φιλοσταλινικό Ζαχαριάδη. Ο Στάλιν είχε πεθάνει δυο χρόνια πριν (1953) και το νέο ΚΚΣΕ προχωρούσε σε αποσταλινοποίηση. Ξέσπασαν, λοιπόν, φοβερά και βίαια γεγονότα μεταξύ των διχασμένων ελλήνων προσφύγων-κομουνιστών της Τασκένδης στα οποία ο Δημητρίου που ήταν με το νέο σοβιετικό γκουβέρνο, ξυλοκοπήθηκε ανηλεώς από σταλινικούς, οπότε ένας φανατικός και δαγκανιάρης σύντροφος του έφαγε το αφτί, ενώ ο Δημητρίου για να σωθεί έκανε τον πεθαμένο. Κι όχι μόνο επιβίωσε, τελικά, αλλά έφτασε ως τα εκατό – έγραψε, δε, και το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο «Εκ βαθέων». Ο ίδιος ήταν επί δεκαετίες μια αυθεντική και ήπια πηγή για όσους από εμάς ενδιαφέρονταν να μάθουν τι συνέβη όλα τα προηγούμενα χρόνια. Το χαμένο αφτί έμεινε προφανώς στην Τασκένδη – ο Δημητρίου αντιμετώπιζε το γεγονός με παιγνιώδη ψυχραιμία λέγοντας «ωτός επιφανούς πάσα γη τάφος».

Στο Youtube υπάρχουν ακόμα ψύχραιμες, εξαιρετικές συνεντεύξεις του Πάνου Δημητρίου για την εμφυλιακή αλλά και μεταπολεμική πορεία του ΚΚΕ και προσωπικές του μαρτυρίες. Ο συνετός αυτός άνθρωπος φτηνά, βέβαια, τη γλίτωσε, αν σκεφτεί κανείς τι υπέστησαν άλλοι σύντροφοί του, είτε από ομοϊδεάτες, είτε από κηρυγμένους εχθρούς. Ο Αρης για παράδειγμα: μετά τον εγκλωβισμό του στο φαράγγι του Φάγγου και την εκτέλεσή του από τους εθνοφύλακες, ή την αυτοκτονία του (αμφίβολο το τι ακριβώς συνέβη, διότι πάντα κυκλοφορούν πολλά εκατέρωθεν ηρωικά ψεύδη) το σώμα του όπως κι εκείνο του υπαρχηγού του Τζαβέλα, δεν έμειναν άθικτα, ως γνωστόν. Οι εθνοφύλακες διέταξαν τον Δράκο, σύντροφο και συναγωνιστή του Αρη, να αποκεφαλίσει τον αρχηγό του και τον επίσης νεκρό Τζαβέλα. Κι εκείνος ο άθλιος το έκανε με έναν στομωμένο σουγιά – για το τι απέγινε ο ελεεινός Δράκος, απέφυγαν να ψάξουν οι ερευνητές. (Τυχαία διάβασα σε μια παλιά «Μακεδονία» ότι εκτελέστηκε στο Γεντί Κουλέ αργότερα, περί το 1959, αν ακόμα θυμάμαι καλά).

Αλλά υπήρξαν βέβαια και πολύ χειρότερα απ’ αυτά τα γεγονότα κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, όπως και σε όλη την ανθρώπινη (τρόπος του λέγειν) ιστορία. Ο ακρωτηριασμός του αντιπάλου, εσκεμμένος ή τυχαίος, υπήρξε πάντα μια εκδοχή της ανθρώπινης (τρόπος του λέγειν) ανελέητης σκληρότητας. Ας πούμε στο Βυζάντιο και σε βασιλικό επίπεδο ήταν συνήθης τιμωρία ο ακρωτηριασμός αλλά και πρακτική ακύρωσης των διεκδικητών του θρόνου – κι αυτό διότι ένας νόμος επέβαλε να μην μπορούν να γίνονται αυτοκράτορες όσοι δεν ήταν αρτιμελείς. Οπότε, τους όποιους ανταγωνιστές τους τύφλωναν με πυρωμένο ξίφος, ή τους έκοβαν την μύτη (ρινοτομία) και τ’ αφτιά. (Υπήρχαν βέβαια και οι ευνούχοι που τους μπούρντιζαν από μικρούς για τους γνωστούς λόγους). Εξαίρεση αποτέλεσε ο ικανότατος πλην μοβόρος αυτοκράτορας Ιουστινιανός ο Β’ ο Ρινότμητος (668-669 μ.Χ. και 685-695) που, παρόλο που τον ανέτρεψαν ύστερα από μια εξέγερση, του έκοψαν την μύτη και τον εξόρισαν, κατόρθωσε να επιστρέψει στον θρόνο και να κάνει δεύτερη θητεία άνευ ρινός – αντικατέστησε τη μύτη με ένα όμοιο, χρυσό τεμάχιο. (Μέχρι που στο τέλος τον αποκεφάλισαν κανονικά και στραγγάλισαν τον εξάχρονο γιο του Τιβέριο).

Παρεμπιπτόντως, ο Ιουστινιανός ο Β’ εξορίστηκε, μετά την πρώτη θητεία του, στη Χερσώνα της Κριμαίας που τότε ήταν βυζαντινή κτήση – τώρα μαλώνουν γι’ αυτήν άσχετοι Ρώσοι και Ουκρανοί καθώς το κουφό παιχνίδι συνεχίζεται.

Σε κάθε περίπτωση τόσο η μύτη όσο και το αφτί παίζουν σημαντικό ρόλο στην ιστορία, όπως φάνηκε και από την υπόθεση Τραμπ. Εξάλλου μην ξεχνάμε ότι και ο ευρωβουλευτής μας με τις περισσότερες ψήφους λέγεται κύριος Αυτιάς.