Οι αλγόριθμοι της οργής

«Η παραπληροφόρηση είναι σαν την κοκαΐνη – αν σνιφάρεις μια-δυο φορές, μπορεί να μην αλλάξει τίποτα στη ζωή σου. Αν όμως κάνεις καθημερινή χρήση, θα εθιστείς – θα αλλάξεις ως άνθρωπος».

Γιούρι Αντρόποφ, αρχηγός της KGB από το 1967 έως το 1982 και γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ από τις 12 Νοεμβρίου 1982 έως τον θάνατό του, δεκαπέντε μήνες αργότερα.

Αραγε από πού ξεκίνησαν όλα; Ποιος άναψε πρώτος τη σπίθα που ώθησε βρετανούς γονείς να πάρουν προχθές μαζί τα παιδιά τους σε μια βίαιη διαδήλωση διαμαρτυρίας μπροστά σε ένα ξενοδοχείο του Ρόδεραμ που φιλοξενεί αιτούντες άσυλο και να τα ενθαρρύνουν να πετάξουν πέτρες σε αστυνομικούς; Ηταν πράγματι η Ρωσία, η ρωσική παραπληροφόρηση, όπως έχουν αφήσει να εννοηθεί πολλοί βρετανικοί ιστότοποι, πολιτικοί, αξιωματούχοι, καθώς και ένας πρώην επικεφαλής της MI6, ο σερ Ρίτσαρντ Ντίαρλαβ, ο οποίος μίλησε για ένα ακόμα παράδειγμα του «γκρίζου πολέμου» του Πούτιν;

Αν ευσταθούν οι αναλύσεις, όλα ξεκίνησαν από ένα μήνυμα που ανέβασε την περασμένη Δευτέρα στο X ένας σκιώδης «ειδησεογραφικός» ιστότοπος ονόματι Channel3 Now. Η Βρετανία ήταν σοκαρισμένη, ένας άγνωστος είχε εισβάλει με μαχαίρι στο Σάουθπορτ σε ένα μάθημα χορού και γιόγκα με θέμα την Τέιλορ Σουίφτ, είχε σκοτώσει τρία μικρά κορίτσια ηλικίας 6-9 χρόνων και είχε τραυματίσει οκτώ ακόμα παιδιά, καθώς και δύο ενηλίκους. Ο δράστης είχε συλληφθεί αλλά οι Αρχές δεν έλεγαν πολλά. Στο μήνυμά του το Channel3 Now υποστήριξε πως επρόκειτο για έναν αιτούντα άσυλο ονόματι «Αλί αλ Σακάτι», που είχε φτάσει πέρυσι στη Βρετανία με πλοιάριο και βρισκόταν στη λίστα παρακολούθησης της MI6. Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο δράστης ήταν ένας 17χρονος γεννημένος στο Κάρντιφ, χωρίς παρελθόν ριζοσπαστικοποίησης, με καταγωγή από τη Ρουάντα. Παρά τους νόμους που προστατεύουν τους ανηλίκους στη Βρετανία, ο δικαστής Αντριου Μέναρι αποφάσισε την Πέμπτη να δημοσιοποιήσει το όνομά του με μοναδική πρόθεση να σταματήσει τη συντονισμένη διαδικτυακή εκστρατεία παραπληροφόρησης που είχε ήδη μεταφραστεί σε βία στους δρόμους. Ηταν πια αργά.

To Channel3 Now

«Ο κόσμος απλά δεν φαίνεται να κατανοεί τη ρωσική στάση απέναντι στις συγκρούσεις και τον τρόπο με τον οποίο κάθε πτυχή της σχέσης τους μαζί μας θα θεωρηθεί ως βάση για να μας επιτεθούν» δήλωσε ο πρώην επικεφαλής της MI6, σερ Ρίτσαρντ Ντίαρλαβ. «Νομίζω ότι είμαστε ελαφρώς εφησυχασμένοι και δεν νομίζω ότι ο κόσμος καταλαβαίνει απαραίτητα τον κίνδυνο στον οποίο διατρέχουμε» πρόσθεσε. Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε το Bureau of Investigative Journalism, το κανάλι του Channel3 Now στο YouTube ξεκίνησε πράγματι τη ζωή του, πριν από 11 χρόνια, ως ρωσικό κανάλι. Αρχικά, ανέβαζε βίντεο από ρωσικά ράλι, με τις πληροφορίες να αναφέρουν πως κάποιοι από τους οδηγούς είχαν διασυνδέσεις με την αμυντική και την τεχνολογική βιομηχανία της Ρωσίας. Εχει πάψει όμως να ανεβάζει ρωσόφωνο περιεχόμενο εδώ και περισσότερο από μια 10ετία. Θα μπορούσε να είχε αγοραστεί από άλλους, βρίσκοντας νέα χρήση. Ο ιστότοπος του Channel3 News δημιουργήθηκε το καλοκαίρι του 2023· από πίσω μοιάζει να βρίσκεται μια εταιρεία με έδρα τις ΗΠΑ, που όμως αποκρύπτει τις διευθύνσεις IP. Μία από τις τέσσερις σελίδες στο Facebook που χρησιμοποιούν το ίδιο όνομα και το ίδιο εμπορικό σήμα άλλαξε χρήση για δεύτερη φορά τον περασμένο Μάιο ώστε να γίνει «Channel3 Now». Οι διαχειριστές της βρίσκονται θεωρητικά στο Πακιστάν και στις ΗΠΑ. Με δυο λόγια; To Channel3 Now σίγουρα διασπείρει ψευδείς ειδήσεις. Λιγότερο βέβαιοι είναι οι δεσμοί του με τη Ρωσία.

Η μη κυβερνητική οργάνωση Bureau of Investigative Journalism δεν μπορεί επ’ ουδενί να κατηγορηθεί ως φιλοπουτινική. Δεν αρνείται το αληθές όσων λέει ο Ρίτσαρντ Ντίαρλαβ, εφιστά απλώς την προσοχή μας στο εξής: το να επιρρίπτονται οι ευθύνες για την πολιτική βία σε εξωτερικούς αγκιτάτορες είναι ένα βολικό αφήγημα, το οποίο όμως μπορεί να αποκρύπτει μια ακόμα πιο ανησυχητική πραγματικότητα – ότι οι μετανάστες έχουν μετατραπεί τόσο αποτελεσματικά σε αποδιοπομπαίους τράγους στο Διαδίκτυο και εκτός Διαδικτύου που δεν χρειάζονται πολλά για να πυροδοτηθεί η λαϊκή οργή.

Χρήσιμοι ηλίθιοι

Ακόμα και αν έβαλε το μακρύ του χέρι ο Πούτιν, μεγαλύτερες ευθύνες έχουν αυτοί που φούντωσαν την πυρκαγιά στο βρετανικό X, από τον φυγόδικο ιδρυτή της ακροδεξιάς οργάνωσης English Defence League Τόμι Ρόμπινσον μέχρι τον επαγγελματία μισογύνη influencer Αντριου Τέιτ και τον επαγγελματία ακροδεξιό πολιτικό Νάιτζελ Φάρατζ· και οι Τόρις, φυσικά, που κυβερνούσαν επί 14 χρόνια και όπως έλεγε προχθές στην «Guardian» η Σάρα Χαν, πρώην σύμβουλος τριών συντηρητικών πρωθυπουργών σε θέματα εξτρεμισμού, «άφησαν έκθετη τη Βρετανία στην ακροδεξιά βία αγνοώντας τις κόκκινες σημαίες και υποδαυλίζοντας τις φλόγες με μια ατζέντα πολιτιστικού πολέμου».

Μη λέμε τα προφανή, φταίνε φυσικά και τα σόσιαλ μίντια, που έχουν μετατραπεί σε μηχανισμό πόλωσης και μας έχουν καταντήσει να ζούμε στην «εποχή της αλγοριθμικής οργής». Αλλά τίποτα, τίποτα και κανείς, ούτε καν ο Βλαντίμιρ Πούτιν, δεν απαλλάσσει τον χρήστη τους, τον καθένα από εμάς, από την υποχρέωση να μη συμπεριφέρεται σαν χρήσιμος ηλίθιος.