Oι καταναλωτές και οι προσδοκίες τους για τα επιτόκια
Των Ευάγγελου Χαραλαμπάκη, Ομηρου Κουβαρά, Πέδρο Νέβες
Οταν οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια στοχεύουν να περιορίσουν τη ζήτηση στην οικονομία, κάτι που τελικά βοηθά στη διατήρηση του πληθωρισμού σε επιθυμητά επίπεδα. Οι καταναλωτές είναι το κλειδί για αυτό. Λαμβάνουν αποφάσεις κάθε μέρα: πόσα θα ξοδέψουν σε είδη παντοπωλείου, πού θα πάνε διακοπές ή αν θα αγοράσουν τις τελευταίες τάσεις στη μόδα. Σε αυτήν την ανάρτηση εστιάζουμε σε μια άλλη πτυχή του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται τα χρήματά τους. Πότε πιστεύουν ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να βάλουν χρήματα στον λογαριασμό ταμιευτηρίου τους – καθυστερώντας την κατανάλωση – και πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να λάβουν ένα δάνειο – καταναλώνοντας έγκαιρα;
Για να διερευνήσουμε αυτήν την ερώτηση χρησιμοποιήσαμε την Ερευνα Προσδοκιών Καταναλωτή (CES), η οποία κάθε μήνα έχει περίπου 20.000 συμμετέχοντες. Κάθε μήνα η ΕΚΤ ρωτά τους καταναλωτές σε έντεκα χώρες της ζώνης του ευρώ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, σχετικά με τις εμπειρίες και τις προσδοκίες τους σχετικά με την οικονομία, τον πληθωρισμό, το εισόδημα και τις αγορές εργασίας. Το CES συλλέγει πληροφορίες σχετικά με τις αντιλήψεις σχετικά με τον βέλτιστο χρόνο λήψης οικονομικών αποφάσεων όπως η αποταμίευση και ο δανεισμός και τις προσδοκίες σχετικά με τα επιτόκια. Διακρίναμε δύο ξεχωριστές ομάδες συμμετεχόντων ανάλογα με τον οικονομικό τους αλφαβητισμό. Κατηγοριοποιήσαμε αυτούς τους ερωτηθέντες με υψηλότερα σκορ ως «υψηλό χρηματοικονομικό αλφαβητισμό» και τους άλλους συμμετέχοντες ως «χαμηλού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού». Ρωτήσαμε επίσης όλους τους συμμετέχοντες πού περίμεναν ότι θα ήταν τα επιτόκια στεγαστικών δανείων και αποταμιεύσεων σε δώδεκα μήνες. Οι δύο τελευταίες ερωτήσεις μας ήταν: «Θεωρείτε τώρα μια καλή στιγμή για δανεισμό;» και «Θεωρείτε τώρα μια καλή στιγμή για να βάλετε χρήματα σε λογαριασμό ταμιευτηρίου;».
Διαπιστώνουμε ότι οι καταναλωτές προσαρμόζουν τις προσδοκίες τους για τα επιτόκια ακολουθώντας την πορεία της νομισματικής πολιτικής. Ωστόσο, τα στοιχεία της CES αποκαλύπτουν ότι οι καταναλωτές με υψηλό επίπεδο χρηματοοικονομικής παιδείας προσαρμόζουν τις αντιλήψεις τους για το εάν είναι καλό ένα περιβάλλον δανεισμού ή εξοικονόμησης πιο γρήγορα από εκείνους με χαμηλό επίπεδο χρηματοοικονομικής παιδείας. Αυτό είναι σύμφωνο με άλλη οικονομική βιβλιογραφία που επισημαίνει τη σημασία της χρηματοοικονομικής παιδείας όσον αφορά τα οικονομικά αποτελέσματα και τις προσδοκίες.
Επομένως, ο τρόπος με τον οποίο η νομισματική σύσφιξη επηρεάζει τις ενέργειες των καταναλωτών δεν εξαρτάται μόνο από τις πληροφορίες που φθάνουν στους καταναλωτές αλλά και από το επίπεδο χρηματοοικονομικής τους παιδείας. Αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται ότι η βελτίωση της χρηματοοικονομικής παιδείας θα μπορούσε να έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει τη μετατροπή των πολιτικών της κεντρικής τράπεζας σε ενέργειες από τους καταναλωτές.