Αυταρέσκεια

Και τώρα που εμπεδώσαμε πόσο είχε μαγνητιστεί η Ανγκελα Μέρκελ από το «φιλικό και αφοπλιστικό» χαμόγελο του Αλέξη Τσίπρα, πόσο είχε εντυπωσιαστεί από τα «καλά» αγγλικά του και πόσο είχε εκπλαγεί από το θράσος του να προτείνει στον ελληνικό λαό την απόρριψη του σχεδίου διάσωσης που ο ίδιος είχε διαπραγματευθεί μαζί της, ας μπούμε στην ουσία. Και ας αναλογιστούμε για μία ακόμη φορά γιατί οι ηγέτες που σημάδεψαν με τη διαδρομή τους και με την προσωπικότητά τους την παγκόσμια ιστορία είναι απολύτως ανίκανοι να κάνουν την παραμικρή αυτοκριτική.

To μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι πως όταν η Μέρκελ ανέλαβε καγκελάριος, το 2005, η Ρωσία κάλυπτε το 40,5% των αναγκών της Γερμανίας σε φυσικό αέριο και όταν εγκατέλειψε την καγκελαρία, δεκαέξι χρόνια αργότερα, το ποσοστό αυτό είχε αυξηθεί σε 55%. Ας δεχθούμε ότι η πολιτικός που το 2015 ανακηρύχθηκε από το ΤΙΜΕ «άνθρωπος της χρονιάς» δεν διέκρινε σε καμιά στιγμή της θητείας της την εγκληματική φύση του Βλαντίμιρ Πούτιν. Ας δεχθούμε ότι πίστευε πως εργαζόταν για την ειρήνη ακόμη κι όταν ο ρώσος πρόεδρος ισχυρίστηκε ψευδώς (όπως η ίδια γράφει στα απομνημονεύματά της) ότι τα πράσινα ανθρωπάκια που δρούσαν στην Κριμαία δεν ήταν ρώσοι στρατιώτες. Ας δεχθούμε ακόμη ότι ήταν θεμιτό να πιστεύει πως υπερασπιζόταν τα γερμανικά συμφέροντα όταν συνέχισε να προωθεί το πρόγραμμα Nord Stream 2 ακόμη και μετά τη ρωσική εισβολή στην Κριμαία – επειδή οι εναλλακτικές λύσεις «ήταν πιο ακριβές».

Το πραγματικό πρόβλημα, που σημαδεύει την πολιτική της κληρονομιά, είναι πως όταν κατάλαβε ότι όλες οι εκτιμήσεις της ήταν λάθος, όταν συνειδητοποίησε ότι με τις επιλογές της καταδίκασε τη Γερμανία και την Ευρώπη σε μια μοιραία εξάρτηση από τη Μόσχα, δεν είπε «mea culpa, υπήρξα αφελής, αλλά έχω ελαφρυντικά, μια επαρχιώτισσα από την Ανατολή ήμουν που κλήθηκα να διαχειριστώ τις τύχες του ελεύθερου κόσμου». Αλλά επέμεινε, και επιμένει ακόμη και σήμερα, πως τα έκανε όλα σωστά, πως οι άλλοι φταίνε, οι άνδρες που την υποτιμούσαν, οι Σοσιαλδημοκράτες που δεν την άφηναν να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες, οι Ελληνες που δεν καταλάβαιναν ότι κατά βάθος ήθελε το καλό τους.

«Τι σημαίνει ελευθερία για μένα;» αναρωτιέται στον επίλογο του βιβλίου της Ελευθερία (εκδ. Μεταίχμιο, μετάφραση Εμης Βαϊκούση). «Η ελευθερία, όπως άρχισα πλέον να την αντιλαμβάνομαι μέσα από μια νέα ματιά στα πράγματα, απαιτεί θάρρος για να βαδίσει κανείς στο μέχρι πρότινος άγνωστοˑ όμως πάνω απ’ όλα απαιτεί ειλικρίνεια – απέναντι στους άλλους και, ίσως το σημαντικότερο, απέναντι στον εαυτό του».

Η Μέρκελ επέδειξε αναμφίβολα θάρρος όταν το 2015 άνοιξε τα σύνορα της χώρας της στους απελπισμένους σύρους πρόσφυγες. Την ώρα του απολογισμού, όμως, προτιμά να φανεί αυτάρεσκη παρά ειλικρινής.