Ο «άλλος» Γοργοπόταμος

Τα ηρωικά ιστορικά γεγονότα επισκιάζουν, κατά κανόνα, ό,τι ακολουθεί, ειδικά όταν δεν τοκίζεται σε αυτό ηρωισμός. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και με τον Γοργοπόταμο. Η ανατίναξη της γέφυρας του ποταμού στη Φθιώτιδα, στις 25 Νοεμβρίου 1942, είναι ίσως το κορυφαίο γεγονός της αντίστασης κατά του Αξονα όπου συνεργάστηκαν, υπό τον συντονισμό των Βρετανών, ο ΕΛΑΣ του Αρη Βελουχιώτη και ο ΕΔΕΣ του Ναπολέοντα Ζέρβα. Εξού και το αντάρτικο «…ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα στέλνει περήφανο χαιρετισμό» (που στα χρόνια διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ έγινε «…ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα στέλνει περήφανο διορισμό»).

Υπάρχει όμως και ένα άλλο, άγνωστο σχεδόν γεγονός συνδεδεμένο με τον Γοργοπόταμο που συνέβη μάλιστα στον πρώτο επίσημο εορτασμό της ανατίναξης, πριν από εξήντα ακριβώς χρόνια. Και που, αν συνέβαινε σήμερα, όχι μόνο θα χαρακτηριζόταν ως εθνική τραγωδία, αλλά θα προκαλούσε και σοβαρούς κλυδωνισμούς στην όποια κυβέρνηση.

Για να μπούμε στο πολιτικό κλίμα της εποχής, το κυβερνών κόμμα ήταν η Ενωση Κέντρου, πρωθυπουργός ο Γεώργιος Παπανδρέου και λίγες μέρες πριν είχε παραιτηθεί από τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Συντονισμού ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αιτία το «σκάνδαλο Σκιαρδαρέση» που είχε καταγγείλει εφημερίδα προσκείμενη στην αντιπολίτευση και αφορούσε ανάθεση πολεοδομικής μελέτης για την Πάτρα, χωρίς διαγωνισμό, στην εταιρεία του φίλου του Γιώργου Σκιαρδαρέση (ενώ στα κοσμικά σαλόνια της Αθήνας έπαιρναν και έδιναν τα κουτσομπολιά για ερωτική σχέση του αναπληρωτή υπουργού με τη σύζυγο του επιχειρηματία). Το γεγονός είχε προκαλέσει έντονες συγκρούσεις στη Βουλή, ο Ανδρέας παραιτήθηκε για να «υπερασπισθεί την αθωότητα και την πολιτική του εντιμότητα» και η υπόθεση έκλεισε αφού κατέληξαν στο ότι διαγωνισμοί γίνονται για την ανάθεση και όχι για τη μελέτη έργων ενώ ο ίδιος ο πρόεδρος της ΕΡΕ, ο μετέπειτα «Νέστορας της πολιτικής» Παναγιώτης Κανελλόπουλος, αρνήθηκε να τη χαρακτηρίσει ως σκάνδαλο. Σε αυτό το κλίμα της πολιτικής έντασης λοιπόν έγινε ο πρώτος εορτασμός του Γοργοποτάμου. Ηδη, από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, είχαν γυρίσει οι πολιτικοί εξόριστοι από τα ξερονήσια, πολιτικοί κρατούμενοι είχαν απελευθερωθεί και ο πρωθυπουργός ήθελε να αναδείξει το όραμα της Εθνικής Συμφιλίωσης.

Τα γεγονότα

Εκείνη την ημέρα λοιπόν είχαν συγκεντρωθεί πέριξ της γέφυρας πάνω από είκοσι χιλιάδες άτομα. Κυρίως αριστεροί που «κρέμονταν» από τις γύρω πλαγιές. Στεφάνι εκ μέρους της κυβέρνησης κατέθεσε ο υφυπουργός Στρατιωτικών Μιχάλης Παπακωνσταντίνου (που αποδοκιμάστηκε από τον κόσμο) και εκπρόσωποι των κομμάτων. Οι παρευρισκόμενοι ωστόσο άρχισαν να διαμαρτύρονται ζητώντας να καταθέσουν στεφάνι και οι εκπροσωπούντες τις αντιστασιακές οργανώσεις. Τα αίματα δεν άργησαν να ανάψουν, οι διαμαρτυρίες γίνονταν όλο και πιο έντονες, η εκδήλωση έπαιρνε τη μορφή συλλαλητηρίου, η αστυνομία απροετοίμαστη δεν μπορούσε να επιβάλει την τάξη, άρχισε να δημιουργείται ένας μικρός πανικός. Μέχρι που ακούστηκε ο εκκωφαντικός θόρυβος και ο πανικός έγινε τεράστιος.

Ακούστηκε σαν κεραυνός και οι παρευρισκόμενοι δημοσιογράφοι μίλησαν για έναν γκρίζο καπνό που δεν προμηνούσε τίποτα καλό. Ο κόσμος πανικοβλήθηκε και ο πανικός, σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Δεν ήξεραν τι είχε προκαλέσει την έκρηξη, αρχικά μάλιστα πίστεψαν ότι επρόκειτο για «απάντηση» με χειροβομβίδες της αστυνομίας στις διαμαρτυρίες που είχαν προηγηθεί, ο τόπος όμως είχε ήδη γεμίσει πτώματα, αίματα, κάποιοι έλεγαν ότι, δευτερόλεπτα μετά, έβλεπαν γύρω τους κομμένα μέλη. Δεν υπήρξε απολύτως κανένας συντονισμός, το κακό θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερο, να έχουν ποδοπατηθεί εκατοντάδες άνθρωποι. Τελικά ο απολογισμός ήταν 13 νεκροί (ανάμεσά τους και ένα κορίτσι δώδεκα ετών) και πάνω από πενήντα τραυματίες.

Η ήδη τεταμένη πολιτική κατάσταση έδειξε ότι θα εκτρεπόταν ακόμη περισσότερο, ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις περιφρούρησαν αμέσως τη Βουλή. Σε λίγες μέρες βγήκε το πόρισμα που έλεγε ότι η έκρηξη οφειλόταν σε νάρκη που είχε απομείνει εκεί από τον Εμφύλιο. Η Ιστορία όμως λέει ότι μάλλον επρόκειτο για δολιοφθορά στημένη από ομάδα αξιωματικών, αυτών που ήδη δούλευαν στα σκοτεινά για την επιβολή της χούντας.