Ναι ή όχι στη στείρωση;
«Στην Ελλάδα του 2024, η εικόνα των πόλεων και της επαρχίας συνεχίζει να είναι αποκαρδιωτική, με αμέτρητα πλάσματα να ζουν στους δρόμους, στα καταφύγια και στα σπίτια εθελοντών περιμένοντας μια καλύτερη ζωή», δηλώνει στα «ΝΕΑ» ο Νικόλαος Χρυσάκης, ειδικός γραμματέας για την Προστασία Ζώων Συντροφιάς. Κι όμως, το δικαίωμα των ζώων, δεσποζόμενων και αδέσποτων, στην ασφάλεια, την καλή υγεία και την ευζωία οφείλει να αποτελεί μέρος της ατζέντας κάθε κοινωνίας, αλλά και αντικείμενο προάσπισης από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, θεσμικούς και μη. Σε αυτό δε το φόντο, ο μη ελεγχόμενος αριθμός γεννήσεων σχετίζεται άμεσα με την εγκατάλειψη πολλών ζώων στον δρόμο, τα οποία δυστυχώς ζουν σε συνθήκες επισφάλειας, γεννούν ανεξέλεγκτα και έρχονται αντιμέτωπα με πολλαπλούς κινδύνους. Τα παραπάνω θέτουν επιτακτικά το ζήτημα της αποτελεσματικής διαχείρισης του φαινομένου, υπαρκτού όχι μόνο στη χώρα μας.
Πέρα από τη δημιουργία της κουλτούρας ενός συνειδητοποιημένου ιδιοκτήτη, που αποτελεί το ιδανικό ζητούμενο, στη «φαρέτρα» της κτηνιατρικής επιστήμης υπάρχουν μέσα τα οποία επιστρατεύονται προκειμένου να ελεγχθεί ο ρυθμός της αναπαραγωγής των ζώων. Πρόκειται για τη στείρωση που μπορεί να είναι είτε χημική, με τη μορφή χορήγησης εγκεκριμένων σκευασμάτων όπου η στείρωση του ζώου έχει προσωρινό χαρακτήρα, είτε χειρουργική, με μόνιμο χαρακτήρα. Επίσης, το εμβόλιο Egalitte που προορίζεται για σκύλους παρασκευάστηκε από ερευνητική ομάδα στη Χιλή, λαμβάνοντας δίπλωμα ευρεσιτεχνίας σε 40 χώρες, και δοκιμάζεται ήδη πειραματικά, κάτι που αποτελεί ένα καλό νέο.
Τι γίνεται ωστόσο στη χώρα μας; Ποιοι μέθοδοι ελέγχου γεννήσεων επικρατούν; Υπάρχει ομοφωνία ως προς τη νομοθεσία και τις πολιτικές που εφαρμόζονται; Τελικά πόσο ευσυνείδητοι είναι οι ιδιοκτήτες των ζώων στη χώρα μας; Οπως μας ενημερώνει η Ειδική Γραμματεία για την Προστασία των Ζώων, που υπάγεται στο υπουργείο Εσωτερικών, ο σημερινός αριθμός των δεσποζόμενων ζώων τα οποία βρίσκονται εγγεγραμμένα στο Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς είναι 1.331.288 (1.057.466 σκύλοι και 273.822 γάτες). Αντίστοιχα, ο αριθμός των αδέσποτων ανέρχεται σε 307.927 (130.887 σκύλοι και 177.046 γάτες).
Η καταγραφή των δεσποζόμενων (μέσω της ηλεκτρονικής σήμανσης) και αδέσποτων ζώων στα ειδικά μητρώα, η επιβολή συγκεκριμένων κανόνων για τον ρυθμό αναπαραγωγής των ζώων συντροφιάς καθώς και η χειρουργική στείρωσή τους που ισχύουν στη χώρα μας, αποτελούν τις πλέον βασικές πρακτικές προκειμένου να μετριαστεί το φαινόμενο των ανεξέλεγκτων γεννήσεων. Ωστόσο, η στείρωση, αν και αποτελεσματική ως λύση, δεν είναι πάντα προς όφελος ενός ζώου, ούτε και αποτελεί μία επιλογή που υιοθετείται οριζόντια από όλες τις χώρες.
Η στείρωση δεν είναι μονόδρομος. Οπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο κτηνίατρος Γιώργος Μαντζιάρας, «στην Ελλάδα ενώ νομοθετήθηκε το 2021 ο νόμος περί υποχρεωτικών στειρώσεων, στη Γερμανία ψηφίστηκε νόμος κατά των στειρώσεων, εκτός αν συντρέχει σοβαρός ιατρικός λόγος». Σύμφωνα πάλι με τον έμπειρο κτηνίατρο, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κτηνιατρικής Εταιρείας Αναπαραγωγής Ζώων Συντροφιάς (EVSSAR) από το 2017 ως το 2021, υπάρχουν περιπτώσεις ζώων που η χειρουργική στείρωση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία τους και, ως εκ τούτου, δεν πρέπει να προτιμάται. Αναφερθείς στο πόρισμα της Επιστημονικής Εταιρείας των Κτηνιάτρων, στην οποία συμμετείχαν κτηνίατροι από όλον τον κόσμο, ο Γιώργος Μαντζιάρας σημειώνει ότι «το πόρισμα που προέκυψε είναι πως αν το ζωάκι έχει έναν συνειδητοποιημένο ιδιοκτήτη, τότε για λόγους υγείας του ζώου καλό είναι να μη γίνεται στείρωση».
Αναφορικά με την υποχρεωτικότητα των στειρώσεων, η Αθηνά Τραχήλη, πρόεδρος του Πανελλήνιου Κτηνιατρικού Συλλόγου και γενική γραμματέας της Πανευρωπαϊκής Ομοσπονδίας UEVP/FVE, προβάλλει ορισμένες επιφυλάξεις. «Δεν πρόκειται για μια επιστημονικά ορθή μέθοδο. Επίσης, το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν γίνει αρκετές τροποποιήσεις στον νόμο (σ.σ.: 4830/2021) ο οποίος ψηφίστηκε χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των κτηνιάτρων, καθώς είχαμε ενστάσεις για την υποχρεωτική στείρωση ή τη λήψη γενετικού υλικού λόγω του ότι αυτές οι πρακτικές στηρίζονταν σε κάποια επιστημονικά δεδομένα και προγενέστερη επιστημονική έρευνα», λέει στα «ΝΕΑ». Η ίδια εστιάζει επίσης και σε ένα ιδιότυπο καθεστώς γραφειοκρατίας που ανακύπτει όταν ένας κτηνίατρος χρίζεται υπεύθυνος της διαδικασίας δήλωσης ενός ζώου στο Ειδικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς, καθώς η συνθήκη αυτή «μετατρέπει, μοιραία, τους κτηνιάτρους σε γραμματείς, διογκώνοντας τον φόρτο εργασίας που αναγκάζονται να επωμιστούν».
Το μέτρο της ηλεκτρονικής σήμανσης των ζώων που ισχύει από το 2003, ωστόσο, δεν εφαρμόζεται καθολικά. «Αν εφαρμοζόταν πιστά ο νόμος που ψηφίστηκε το 2003 για ένα σκυλάκι που βρισκόταν στον δρόμο, ο μηχανισμός ελέγχου θα ήταν εξαιρετικά απλός. Ενας απλός δημοτικός υπάλληλος με ένα απλό σκάνερ θα μπορούσε να εντοπίσει τον ιδιοκτήτη του ζώου που εγκαταλείφθηκε», εξηγεί ο Γιώργος Μαντζιάρας. Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκεται και η Αθηνά Τραχήλη, η οποία εστιάζει στην απουσία συστηματικών ελέγχων για όσους δεν προβαίνουν στην ηλεκτρονική σήμανση των ζώων τους. «Αν οι Αρχές ήλεγχαν την εφαρμογή τού εν λόγω νόμου, δεν θα είχαμε φτάσει να έχουμε μεγάλο αριθμό αδέσποτων. Αν κάποιος εγκαταλείψει ένα ζώο, καταλαβαίνουμε ότι, μοιραία, ο αριθμός των γεννήσεων είναι ανεξέλεγκτος».
Από την άλλη, το ζήτημα της ύπαρξης αδέσποτων ζώων και της διαχείρισης του αριθμού τους αποτελεί ένα πρόβλημα που απαιτεί λύση, η οποία επίσης διαφέρει από χώρα σε χώρα. «Σε άλλες χώρες, ένα ζώο που περισυλλέγεται, αν δεν υιοθετηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, θανατώνεται, κάτι το οποίο είναι τραγικό. Οι κτηνίατροι, μάλιστα, στο εξωτερικό που ασχολούνται με την ευθανασία αυτών των ζώων παρουσιάζουν σημαντική επιβάρυνση της ψυχικής τους υγείας», υπογραμμίζει ο κτηνίατρος, μεταφέροντας το κλίμα που επικρατεί εκτός των συνόρων μας. Από μεριάς του, ο ειδικός γραμματέας για την Προστασία Ζώων Συντροφιάς, αναφερόμενος στα αδέσποτα ζώα που εγκαταλείπονται, υπογραμμίζει πως «την ευθύνη προφανώς δεν την έχουν τα ζώα, αλλά εμείς οι άνθρωποι γιατί εμείς “δημιουργούμε” τα αδέσποτα και δεν έχουμε κατανοήσει ότι τα ζώα δεν είναι αντικείμενα, πόσω μάλλον σκουπίδια που κάποιοι νομίζουν, αλλά συναισθανόμενα και νοήμονα πλάσματα. Εμφαση, διαχρονικά, δίδεται δυστυχώς στη διαχείριση των ήδη αδέσποτων, δηλαδή στην αντιμετώπιση του συμπτώματος».
Στην κατεύθυνση αυτή λειτουργεί η Πανελλήνια Πλατφόρμα Υιοθεσίας Αδέσποτων Ζώων Συντροφιάς, στην οποία, όπως μας ενημερώνει ο ειδικός γραμματέας για την Προστασία Ζώων Συντροφιάς, «κάθε ζώο προς υιοθεσία θα πρέπει να μπορεί να καταχωριστεί ή να μεταφερθεί (εφόσον χάσει την ιδιότητα του δεσποζόμενου) στην πλατφόρμα αυτή με το όνομά του, τη φωτογραφία του, την αναλυτική περιγραφή του, τον αριθμό ταυτοποίησης (microchip), την ηλικία του, το φύλο του, τα στοιχεία του υπευθύνου του δήμου ή του φιλοζωικού σωματείου ή της οργάνωσης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ή του καταφυγίου που μεριμνά για την υιοθεσία του ή του αναδόχου, εφόσον ο ανάδοχος το επιθυμεί, τους συνδέσμους σε άλλες ιστοσελίδες ή δημόσιες σελίδες σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης με επιπλέον στοιχεία για το συγκεκριμένο ζώο και λοιπές πληροφορίες».
«Κλειδί» οι υπεύθυνοι ιδιοκτήτες. Η Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ζώων τοποθετεί στο επίκεντρο της ατζέντας της την καλλιέργεια της κουλτούρας υπεύθυνων ιδιοκτητών. Οπως τονίζει ο Νικόλαος Χρυσάκης, «η πολιτική που προάγει την υπεύθυνη ιδιοκτησία αποτελεί αυτή τη στιγμή τη βασική στοχοθεσία για την ατζέντα μας. Η υπεύθυνη κηδεμονία οδηγεί με ακρίβεια στη μείωση του αριθμού των γεννήσεων και τελικά στην εξάλειψη του πληθυσμού των ζώων που διαβιούν ως αδέσποτα στη χώρα μας». Και προσθέτει: «Πιο συγκεκριμένα, αυτό θα επιτευχθεί με τη σήμανση και καταγραφή των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς και των ιδιοκτητών τους στο Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς. Η αποανωνυμοποίηση των ζώων μέσω της ηλεκτρονικής σήμανσης (τσιπάκι) θα αποτελέσει ένα σημαντικότατο βήμα για τον δραστικό περιορισμό των ανεξέλεγκτων γεννήσεων, την εξάλειψη των εγκαταλείψεων, αλλά και την επίλυση του μεγάλου ζητήματος της ύπαρξης χιλιάδων αδέσποτων ζώων συντροφιάς στη χώρα μας».
Οπως επισημαίνει εύστοχα και ο Γιώργος Μαντζιάρας, τα βασικά βήματα που θα πρέπει να ακολουθηθούν είναι: «Η υπό προϋποθέσεις στείρωση, η εκπαίδευση, η παιδεία αλλά και η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων». Οσο για την Αθηνά Τραχήλη, λέει πως «εμείς θεωρούμε ότι πρέπει να γίνει ένας εποικοδομητικός διάλογος από την αρχή».
Το σίγουρο είναι πως παρά τις όποιες επιμέρους διαφορές η κοινή συνισταμένη όλων των προσπαθειών θα πρέπει να βασίζεται σε έναν κοινό στόχο: την καλή υγεία και την ευζωία των τετράποδων φίλων μας!