آخرین روزهای مکتب برای دختران صنف ششم در افغانستان؛ دانش آموزانی که امیدی برای ادامه آموزش ندارند
ممنوعیت چند سالۀ طالبان بر آموزش دختران بالاتر از صنف ششم در حالی بر این دختران تحمیل می‌شود که بسیاری از آنها آرزو دارند در آینده داکتر، انجنیر، معلم یا پیلوت شوند.
اما تحقق این آرزوها در شرایط کنونی افغانستان، برای بسیاری از آنها دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد.
زحل، دانش‌آموز صنف ششم از ولایت کابل که به‌تازگی امتحان‌های سالانه خود را سپری کرده است، با گلوی پر بغض به رادیو آزادی می‌گوید:
"امروز پارچه اول نمرگی را گرفتم، هیچ خوشحال نیستم، چون آینده ندارم و امروز وقتی همرای دوستان و صنفی هایم خداحافظی کردم بسیار غمگین بودم، چون دیگر آنها را نمی بینم."
زحل که به نقاشی نیز علاقه‌مند است، می‌گوید که اگر فرصت داشته باشد، دوست دارد هنرهای بیشتری را فرا گیرد.
نگرانی خانواده‌ها و تأثیرات اقتصادی
پایان سال تعلیمی برای بسیاری از خانواده‌ها در افغانستان، آغاز غم و اندوه است.
ثریا، خواهر بزرگتر زحل که ۱۲ ساله است، درباره نگرانی‌های خانواده‌اش می‌گوید:
"وضعیت افغانستان و وضعیت اقتصادی خوب نیست، مردم نگران نان شب و روز خود است، اما بازم پدرم همیشه به این فکر است که به خاطر زحل و من برود ایران و پاکستان، اما او هیچ کاری نمی تواند انجام بدهد و فقط ناراحت است."
سکینه، دختری دیگر از کابل که آرزو دارد پیلوت شود، می‌پرسد:
"چرا دختران حق تحصیل را ندارند و به چی دلیل از تحصیل باید باز بمانند، این گفتی من برای کسانی است که دختران به تحصیل نمی گذارند، باید همه دختران یکجا شوند و از حق تحصیل دختران حمایت کنند."
واکنش طالبان و آمار جهانی
طالبان از زمان تسلط بر افغانستان در سپتمبر ۲۰۲۱، با صدور فرمانی مکاتب را بر روی دختران بالاتر از صنف ششم بستند. از دسمبر ۲۰۲۲ نیز حضور زنان در نهادهای تحصیلات عالی ممنوع شد. به گزارش سازمان ملل متحد، در سه سال گذشته، ۱.۴ میلیون دختر از حق آموزش محروم شده‌اند.
با وجود درخواست‌های بین‌المللی، طالبان تغییری در سیاست‌های خود در قبال آموزش دختران ایجاد نکرده‌اند. در پاسخ به این انتقادها، طالبان مدعی هستند که این محدودیت‌ها موقتی است و به دلایل فرهنگی و مذهبی اعمال شده است، اما ناظران به این اظهارات طالبان به دیده شک می‌نگرند.
پیامدهای اجتماعی و روانی
فعالان آموزش و حقوق بشر هشدار می‌دهند که محرومیت دختران از تحصیل پیامدهای ویرانگری خواهد داشت. فضل‌هادی وزین، فعال حق آموزش، در گفت‌وگو با رادیو آزادی چنین می‌گوید:
”مسدود ماندن مکاتب به روی دختران بالاتر از صنف ششم و محرومیت دختران از مکاتب و پوهنتون یک فاجعه ملی است و تا زمانیکه افرادی که مخالف تعلیم دختران در میان طالبان است دیدگاه شان را تغییر ندهند، بازگشایی مکاتب مشکل به نظر می رسید، اما راه حل این است که مردم باید برای بدست آوردن این حق مبارزه کنند."
دیدبان حقوق بشر هم قبلاً اعلام کرده بود که ممنوعیت آموزش دختران می‌تواند پیامدهایی مانند افزایش ازدواج اجباری و زیر سن را در پی داشته باشد.
عبدالرشید جمشیدی روانشناس در صحبت با رادیو آزادی می گویند که این ممنوعیت می تواند منجر به افزایش فشار‌های روانی و نا امیدی در بین دختران شود.
اما او می گوید گروه ها اجتماعی تاثیرگذار باید در این بخش از جوانان حمایت کند.
" در کنار پیامد های ناگوار باید امید به زندگی را بیشتر سازیم، از مسیر های سالم تر گفتگو ازسوی افراد با نفوذ جامعه و والدین جوانان را امیدوار سازیم، به آنها امید بدهیم مخصوصا به دختران نوجوان که از تحصیل و آموزش محروم شدند."
امید به آینده و نقش آموزش آنلاین
آموزش های آنلاین نمی تواند جای صنوف واقعی مکتب را بگیرد. اما برخی معلمان پیشنهاد می‌کنند که دختران با مطالعه و شرکت در کلاس‌های آموزشی آنلاین به تحصیلات خود ادامه دهند.
نتیجه‌گیری و راه حل‌ها
برای رفع این بحران، تحلیل‌های کارشناسانه نشان می‌دهد که حمایت از آموزش آنلاین و تلاش‌های بین‌المللی برای فشار بر طالبان می‌تواند به عنوان یک گزینه تا حدی راهگشا باشد.
اما مشکلات دسترسی به اینترنت و اقتصاد ضعیف بسیاری از خانواده ها از موانع بر سر راه هستند.
برخی پیشنهاد می‌کنند که جلب توجه جامعه جهانی به پیامدهای اجتماعی و روانی محرومیت دختران از آموزش و ارائه حمایت‌های اقتصادی و آموزشی به خانواده‌ها می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد.
باوجود همه چالش‌ها، زحل که عاشق علم و دانش است، امیدوار است که در زمستان پیش‌رو، صنف هفتم را در خانه یا در کورس‌های آنلاین بخواند.
او شاعرانه می‌گوید که حتی ذره‌ای از علم و هنر می‌تواند خورشید تابان شود.
اما تحقق این آرزوها در شرایط کنونی افغانستان، برای بسیاری از آنها دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد.
زحل، دانش‌آموز صنف ششم از ولایت کابل که به‌تازگی امتحان‌های سالانه خود را سپری کرده است، با گلوی پر بغض به رادیو آزادی می‌گوید:
"امروز پارچه اول نمرگی را گرفتم، هیچ خوشحال نیستم، چون آینده ندارم و امروز وقتی همرای دوستان و صنفی هایم خداحافظی کردم بسیار غمگین بودم، چون دیگر آنها را نمی بینم."
زحل که به نقاشی نیز علاقه‌مند است، می‌گوید که اگر فرصت داشته باشد، دوست دارد هنرهای بیشتری را فرا گیرد.
نگرانی خانواده‌ها و تأثیرات اقتصادی
پایان سال تعلیمی برای بسیاری از خانواده‌ها در افغانستان، آغاز غم و اندوه است.
ثریا، خواهر بزرگتر زحل که ۱۲ ساله است، درباره نگرانی‌های خانواده‌اش می‌گوید:
"وضعیت افغانستان و وضعیت اقتصادی خوب نیست، مردم نگران نان شب و روز خود است، اما بازم پدرم همیشه به این فکر است که به خاطر زحل و من برود ایران و پاکستان، اما او هیچ کاری نمی تواند انجام بدهد و فقط ناراحت است."
سکینه، دختری دیگر از کابل که آرزو دارد پیلوت شود، می‌پرسد:
"چرا دختران حق تحصیل را ندارند و به چی دلیل از تحصیل باید باز بمانند، این گفتی من برای کسانی است که دختران به تحصیل نمی گذارند، باید همه دختران یکجا شوند و از حق تحصیل دختران حمایت کنند."
واکنش طالبان و آمار جهانی
طالبان از زمان تسلط بر افغانستان در سپتمبر ۲۰۲۱، با صدور فرمانی مکاتب را بر روی دختران بالاتر از صنف ششم بستند. از دسمبر ۲۰۲۲ نیز حضور زنان در نهادهای تحصیلات عالی ممنوع شد. به گزارش سازمان ملل متحد، در سه سال گذشته، ۱.۴ میلیون دختر از حق آموزش محروم شده‌اند.
با وجود درخواست‌های بین‌المللی، طالبان تغییری در سیاست‌های خود در قبال آموزش دختران ایجاد نکرده‌اند. در پاسخ به این انتقادها، طالبان مدعی هستند که این محدودیت‌ها موقتی است و به دلایل فرهنگی و مذهبی اعمال شده است، اما ناظران به این اظهارات طالبان به دیده شک می‌نگرند.
پیامدهای اجتماعی و روانی
فعالان آموزش و حقوق بشر هشدار می‌دهند که محرومیت دختران از تحصیل پیامدهای ویرانگری خواهد داشت. فضل‌هادی وزین، فعال حق آموزش، در گفت‌وگو با رادیو آزادی چنین می‌گوید:
”مسدود ماندن مکاتب به روی دختران بالاتر از صنف ششم و محرومیت دختران از مکاتب و پوهنتون یک فاجعه ملی است و تا زمانیکه افرادی که مخالف تعلیم دختران در میان طالبان است دیدگاه شان را تغییر ندهند، بازگشایی مکاتب مشکل به نظر می رسید، اما راه حل این است که مردم باید برای بدست آوردن این حق مبارزه کنند."
دیدبان حقوق بشر هم قبلاً اعلام کرده بود که ممنوعیت آموزش دختران می‌تواند پیامدهایی مانند افزایش ازدواج اجباری و زیر سن را در پی داشته باشد.
عبدالرشید جمشیدی روانشناس در صحبت با رادیو آزادی می گویند که این ممنوعیت می تواند منجر به افزایش فشار‌های روانی و نا امیدی در بین دختران شود.
اما او می گوید گروه ها اجتماعی تاثیرگذار باید در این بخش از جوانان حمایت کند.
" در کنار پیامد های ناگوار باید امید به زندگی را بیشتر سازیم، از مسیر های سالم تر گفتگو ازسوی افراد با نفوذ جامعه و والدین جوانان را امیدوار سازیم، به آنها امید بدهیم مخصوصا به دختران نوجوان که از تحصیل و آموزش محروم شدند."
امید به آینده و نقش آموزش آنلاین
آموزش های آنلاین نمی تواند جای صنوف واقعی مکتب را بگیرد. اما برخی معلمان پیشنهاد می‌کنند که دختران با مطالعه و شرکت در کلاس‌های آموزشی آنلاین به تحصیلات خود ادامه دهند.
نتیجه‌گیری و راه حل‌ها
برای رفع این بحران، تحلیل‌های کارشناسانه نشان می‌دهد که حمایت از آموزش آنلاین و تلاش‌های بین‌المللی برای فشار بر طالبان می‌تواند به عنوان یک گزینه تا حدی راهگشا باشد.
اما مشکلات دسترسی به اینترنت و اقتصاد ضعیف بسیاری از خانواده ها از موانع بر سر راه هستند.
برخی پیشنهاد می‌کنند که جلب توجه جامعه جهانی به پیامدهای اجتماعی و روانی محرومیت دختران از آموزش و ارائه حمایت‌های اقتصادی و آموزشی به خانواده‌ها می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد.
باوجود همه چالش‌ها، زحل که عاشق علم و دانش است، امیدوار است که در زمستان پیش‌رو، صنف هفتم را در خانه یا در کورس‌های آنلاین بخواند.
او شاعرانه می‌گوید که حتی ذره‌ای از علم و هنر می‌تواند خورشید تابان شود.