Nie tylko smutek. Jak wygląda depresja u dzieci, kobiet i mężczyzn?

Depresja niejedno ma imię – to złożone zaburzenie zdrowia psychicznego występujące niezależnie od płci czy wieku. Obraz depresji może jednak różnić się w zależności od grupy demograficznej. Czy depresja manifestuje się inaczej u dzieci, kobiet i mężczyzn? Jeśli tak, to co ją charakteryzuje? Zrozumienie różnic w objawach depresji jest kluczowe dla postawienia prawidłowej diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

 

Czym charakteryzuje się depresja?

 

Szacuje się, że w Polsce na depresję choruje 1,5 miliona osób, być może jednak jest to liczba zaniżona, bowiem część chorych nie zgłasza się do lekarzy POZ, psychiatrów czy psychologów, a więc nie są objęci statystykami. Klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 wskazuje, że aby stwierdzić depresję osoba musi doświadczać co najmniej pięciu objawów utrzymujących się w ciągu przynajmniej ostatnich dwóch tygodni, przy czym jednym z tych objawów musi być: obniżony nastrój lub utrata zainteresowań i zdolności odczuwania przyjemności. Pozostałe symptomy to: znaczny spadek lub wzrost masy ciała; bezsenność lub nadmierna senność; spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe; zmęczenie lub poczucie braku energii; poczucie braku własnej wartości lub nieadekwatne poczucie winy; trudności z koncentracją czy podejmowaniem decyzji; nawracające myśli o śmierci lub myśli samobójcze.

 

Depresja u dzieci i młodzieży

 

Depresja u dzieci i młodzieży jeszcze do niedawna była tematem kontrowersji. Kilkadziesiąt lat temu dyskusje o młodzieńczej depresji sprowadzały się do stwierdzenia, że niedojrzałość emocjonalna nie pozwala na pojawienie się epizodu depresyjnego przed osiągnięciem dorosłości. Dopiero pod koniec ubiegłego wieku zaczęto poważnie myśleć i mówić o depresji wśród dzieci i młodzieży.

 

Depresja młodzieńcza ma kilka charakterystycznych dla siebie cech. Osoby chorujące doświadczają dysforycznego nastroju – czyli drażliwego, łączącego przygnębienie oraz podatność na szybkie irytowanie się. U dziecka może także szybko zmieniać się nastrój, a do innych symptomów należą: kłótliwość, napady złości, nieobecność na lekcjach; zaburzenia w funkcjonowaniu szkolnym, utrata zainteresowania nauką i aktywnością pozaszkolną, wycofanie się z dotychczasowych relacji rówieśniczych, objawy somatyczne (głównie bóle).

 

Z kolei w przypadku depresji nastolatków panuje przekonanie, że nie różni się ona znacząco od obrazu klinicznego depresji u dorosłych, jednak to nieprawda. Podobnie jak w przypadku dzieci i mężczyzn, u młodzieży obniżony nastrój zazwyczaj nie charakteryzuje się smutkiem, a raczej rozdrażnieniem oraz złością. Nastolatek może odczuwać też dużą huśtawkę nastrojów oraz nadwrażliwość na sygnały odrzucenia. Pojawia się negatywne myślenie o przyszłości, o własnej atrakcyjności i ciele. Anhedonia, czyli utrata przyjemności i zainteresowań, zaczyna się zazwyczaj od jednego obszaru, np. szkoły, ale z czasem obejmuje więcej dziedzin życia. Nastolatek izoluje się i częściej niż u dorosłych występują u niego objawy somatyczne.

 

Depresja u kobiet

 

Depresja u kobiet z jednej strony stanowi odrębny temat, jednocześnie jednak jej objawy zazębiają się z tymi, których doświadczają mężczyźni. U kobiet podstawowy objaw depresji, czyli obniżony nastrój, charakteryzuje się najczęściej smutkiem. Statystyki pokazują, że u kobiet rzadziej niż w przypadku mężczyzn zamachy samobójcze kończą się śmiercią.

 

Warto podkreślić, że w przypadku kobiet mamy do czynienia ze szczególnymi diagnozami: depresją poporodową oraz przedmiesiączkowym zaburzeniem dysforycznym. Na depresję po porodzie cierpi około 13-19% matek, natomiast nawet do 80% kobiet mierzy się z tzw. baby blues, czyli przygnębieniem poporodowym. Z kolei przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne jest ciężką postacią napięcia przedmiesiączkowego i dotyka około 7% kobiet. Objawia się ono rozdrażnieniem, znużeniem oraz objawami fizycznymi, takimi jak tkliwość piersi i obrzęk brzucha.

 

Depresja u mężczyzn

 

Często powtarzaną informacją w kontekście depresji z podziałem na płcie, jest odwoływanie się do danych, według których epizody depresyjne dwukrotnie częściej dotykają kobiety. Należy jednak zwrócić uwagę, że być może nie tyle mężczyźni rzadziej chorują na depresję, co nie tak często jak kobiety zgłaszają się po pomoc. W ostatnich latach coraz większą popularność zdobywa termin male depression (męska depresja). Male depression, oprócz klasycznych symptomów depresji, miałaby charakteryzować się także: niską tolerancją na frustrację, drażliwością, słabą kontrolą impulsów agresywnych, konfliktami interpersonalnymi, alienacją w pracy, próbami samobójczymi i nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Niektórzy badacze sugerują, że klasyczne kryteria diagnostyczne nie oddają rzetelnie male depression. Depresja u mężczyzn miałaby być niedoszacowana w badaniach epidemiologicznych, ponieważ jej specyficzne wskaźniki nie są uwzględniane w diagnostyce klinicznej. Z kolei inni autorzy twierdzą, że depresja u mężczyzn różni się od depresji u kobiet nie rodzajem objawów, ale ich intensywnością.

Ponadto dla mężczyzn chorujących na depresję charakterystyczne jest uzewnętrznianie nieprzyjemnych emocji poprzez ryzykowne zachowania czy nadużywanie substancji. Mężczyźni też częściej niż kobiety podejmują skuteczne próby samobójcze.

 

 

Depresja, nawet jeśli podstawowe jej kryteria są takie same dla wszystkich, potrafi różnie się objawiać w zależności od wieku czy płci. Ważne, by specjaliści zdrowia psychicznego, ale także nauczyciele czy rodzice znali te różnice – dzięki temu istnieje większa szansa na szybką diagnozę.

 

Kinga Bartkowiak – psycholożka w trakcie szkolenia psychoterapeutycznego, pracuje na Oddziale Podwójnej Diagnozy i Leczenia Uzależnień CM HCP w Poznaniu oraz w Pilotażowym Centrum Zdrowia Psychicznego.

 

 

Źródła:

Aguayo F. (2022). La depresión masculina y sus síntomas: Un estudio cualitativo con hombres adultos chilenos [Male depression and its symptoms: A qualitative study with Chilean adult men]. Salud colectiva, 18, e3942. https://doi.org/10.18294/sc.2022.3942

 

Raczkowski, A. (2017). Depresja dzieci i młodzieży – zjawisko i perspektywy pomocy. Wychowanie w Rodzinie, 16(2), 315-329. https://doi.org/10.23734/wwr20172.315.329

 

Rice, S. M., Fallon, B. J., Aucote, H. M., Möller-Leimkühler, A., Treeby, M. S., Amminger, G. P. (2015). Longitudinal sex differences of externalising and internalising depression symptom trajectories: Implications for assessment of depression in men from an online study. The International journal of social psychiatry, 61(3), 236–240.

 

Talarowska, M. E., Gromniak-Haniecka, E., Rawska, J., Gałecki, P. (2018). Male depression – causes, symptoms, and diagnosis. Neuropsychiatria i Neuropsychologia/Neuropsychiatry and Neuropsychology, 13(3), 98-103. https://doi.org/10.5114/nan.2018.81250

 

Post Nie tylko smutek. Jak wygląda depresja u dzieci, kobiet i mężczyzn? pojawił się poraz pierwszy w Przegląd.