Κι όμως, είμαστε ανοιχτόμυαλοι
Ηταν 3 Ιουλίου του 2012 όταν ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Γαλλίας, Ζαν-Μαρκ Ερό, προανήγγειλε την επέκταση του γάμου και της υιοθεσίας στα ομόφυλα ζευγάρια, σύμφωνα με την προεκλογική δέσμευση του νέου, τότε, προέδρου Φρανσουά Ολάντ. Η γαλλική Αριστερά ήξερε πως βαδίζει σε ναρκοπέδιο, ήταν ζωντανές οι μνήμες του κοινοβουλευτικού αντάρτικου και των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας που είχαν προηγηθεί, το 1999, της θέσπισης του σύμφωνου συμβίωσης, για όλα ανεξαιρέτως τα ζευγάρια. Δεν φανταζόταν όμως καν το εύρος των αντιδράσεων που θα συναντούσε.
Η Καθολική Εκκλησία μπαίνει στον χορό στις 15 Αυγούστου. Ο καρδινάλιος Αντρέ Βεντ-Τρουά ζητεί από όλους τους επισκόπους να διαβάσουν κείμενο που κινητοποιεί τους πιστούς κατά του γάμου ομοφύλων. Η (σπουδαία) υπουργός Δικαιοσύνης του Ολάντ, η Κριστιάν Τομπιρά, προαισθάνεται πως «η επίθεση που προετοιμάζεται είναι η επίθεση των θρησκειών». Για αυτό και επιλέγει την καθολική εφημερίδα La Croix για να παρουσιάσει, αρχές Σεπτεμβρίου, το περίγραμμα του νομοσχεδίου που προετοιμάζεται. Τονίζει, φυσικά, πως ο γάμος «αφορά τον αστικό κώδικα». Δεν κατορθώνει, ωστόσο, να κατευνάσει την Εκκλησία – και παράλληλα, απογοητεύει τις οργανώσεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ+ που ζητούσαν να επεκταθεί παράλληλα στα ομόφυλα ζευγάρια και η ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Το νομοσχέδιο που παρουσιάζεται στις 7 Νοεμβρίου στο υπουργικό συμβούλιο δεν προβλέπει κάτι τέτοιο. Κάποιοι βουλευτές επιχειρούν να το εντάξουν, τελικά, έπειτα από ψηφοφορία στη σοσιαλιστική ομάδα, τον Δεκέμβριο, το θέμα εγκαταλείπεται. Στο μεταξύ, όμως, ήδη από τις 17 Νοεμβρίου, έχει μπει στη σκηνή, ως εχθρός του προτεινόμενου «Γάμου για όλους», η «Διαδήλωση για όλους»: 100.000 άνθρωποι κατεβαίνουν στους δρόμους, ανεμίζοντας ροζ και γαλανές σημαίες, στο όνομα της υπεράσπισης των παιδιών, φωνάζοντας «ένας μπαμπάς, μία μαμά».
Πίσω από τους διοργανωτές βρίσκεται ένα πανίσχυρο καθολικό δίκτυο, καθώς και ισχυρή υλικοτεχνική και οικονομική στήριξη. Τα τρία ιδρυτικά πρόσωπα του κινήματος, η Λουντοβίν ντε λα Ροσέρ, ο Αλμπερίκ Ντιμόν και πρωτίστως, η αυτοχαρακτηριζόμενη «τρελαμένη καθολική» Φριζίντ Μπαρζό, γίνονται διάσημα. Στο όνομα της δημοκρατικής συζήτησης και της ελευθερίας της έκφρασης, τα μίντια στρώνουν ένα ροζ και γαλανό χαλί στη «Διαδήλωση για όλους», φιλοξενώντας συχνά ακόμα και ανοιχτά ομοφοβικές δηλώσεις ή σχόλια. To αντιδραστικό κύμα κορυφώνεται στις 13 Ιανουαρίου του 2013: συνολικά 340.000 διαδηλωτές, σύμφωνα με την αστυνομία, ένα εκατομμύριο σύμφωνα με τους διοργανωτές, απαιτούν εγκατάλειψη του νομοσχεδίου. Δεν λείπουν τα βίαια επεισόδια. Η «Διαδήλωση για όλους» έχει πια πάρει ένα βαθύ δεξιό, ακροδεξιό στην πραγματικότητα χρώμα.
Ταυτόχρονα, βέβαια, δημοσκοπήσεις δείχνουν πως ένα 56% – 63% των Γάλλων τάσσεται υπέρ του «Γάμου για όλους». Το νομοσχέδιο φτάνει στην Εθνοσυνέλευση στις 29 Ιανουαρίου του 2013. Η συζήτηση θα κρατήσει μήνες, και είναι θυελλώδης, ιδίως τις δύο τελευταίες εβδομάδες, οπότε οι βουλευτές συνεδριάζουν μέρα – νύχτα. Ορισμένοι πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες δεν διστάζουν να συνδέσουν τον γάμο ομοφύλων με την πολυγαμία, την αιμομιξία, την παιδοφιλία, την κτηνοβασία. Ακόμα και εντός της Εθνοσυνέλευσης ακούγονται, από τα έδρανα της (Ακρο)δεξιάς, χαρακτηρισμοί όπως «δολοφόνοι παιδιών» ή «παιδιά Playmobil». Εξω, στους κόλπους της γαλλικής κοινωνίας, οικογένειες τσακώνονται, φιλίες διαλύονται. Στο τέλος της χρονιάς, η οργάνωση SOS Homophobie καταγράφει μία έκρηξη +78% της ομοφοβικής βίας.
Το νομοσχέδιο που επεκτείνει τον γάμο και την υιοθεσία στα ομόφυλα ζευγάρια υπερψηφίζεται τελικά από τη γαλλική Εθνοσυνέλευση στις 23 Απριλίου του 2013, με 331-225 ψήφους. Ορθιοι, οι βουλευτές της Αριστεράς φωνάζουν «Ισότητα, ισότητα, ισότητα!», υπό ένα βροντερό χειροκρότημα, ενώ η δεξιά πτέρυγα αδειάζει. Μόνο δύο δεξιοί βουλευτές, ο Φρανκ Ριστέρ, νυν υπουργός του Εμανουέλ Μακρόν, που δεν έκρυψε ποτέ την ομοφυλοφιλία του, και ο Μπενουά Απαρί, στήριξαν το νομοσχέδιο που θα γίνει νόμος του κράτους στις 17 Μαΐου, Διεθνή Ημέρα κατά της Ομοφοβίας και της Τρανσφοβίας. Δώδεκα μέρες αργότερα, τελείται στο Μονπελιέ ο πρώτος γάμος ομοφύλων, «στέλνοντας επιτέλους ένα μήνυμα αγάπης εκεί όπου το μίσος είχε, για μήνες, καταλάβει τον χώρο».
Εκτοτε έχουν πραγματοποιηθεί περισσότεροι από 78.000 γάμοι ομοφύλων στη Γαλλία, ένα 3% του συνόλου των πολιτικών γάμων. Τα τελευταία χρόνια, το σύμφωνο συμβίωσης παραμένει δημοφιλέστερο μεταξύ των ομοφύλων. Το 2021, επί προεδρίας Μακρόν, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή επεκτάθηκε στα ζευγάρια γυναικών και στις ανύπαντρες γυναίκες. Η παρένθετη μητρότητα παραμένει απαγορευμένη στη Γαλλία για όλους. Οπως έχουμε ξαναγράψει, όμως, πολλοί Γάλλοι ταξιδεύουν στο εξωτερικό για να προσφύγουν στη μέθοδο αυτή και την τελευταία πενταετία τουλάχιστον, βάσει απόφασης του ΕΔΑΔ, τα παιδιά τους υποχρεωτικά αναγνωρίζονται. Στις 23 Απριλίου του 2023, με αφορμή τη συμπλήρωση 10 χρόνων από την ψήφιση του «Γάμου για όλους», η Monde είχε κάνει ένα μεγάλο αφιέρωμα, συλλέγοντας πολλές μαρτυρίες: η ανάμνηση της «μεγάλης ικανοποίησης» για την πραγματοποίηση ενός «ιστορικού βήματος προς τα ίσα δικαιώματα» παρέμενε άρρηκτα συνδεδεμένη με εκείνη της βίας στην οποία εκτέθηκαν οι ομοφυλόφιλοι.
Αλλη χώρα, διαφορετική πολιτική εικόνα, άλλοι καιροί – θα μπορούσε να πει κανείς. Πράγματι. Υπό μία έννοια, πάντως, η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της αντιμετωπίζει σήμερα το θέμα πολύ πιο ανοιχτόμυαλα από ό,τι έκανε τότε η γαλλική. Είναι και αυτό κάτι.