Οι Τούρκοι, ο Ελγιν και η Χάλκη
Αυτό κι αν δείχνει μυστήριο. Κρίμα που δεν ζει η Αγκαθα Κρίστι, γιατί ίσως γινόταν ωραίο βιβλίο και, μετά, περίπου… έξι-επτά ταινίες. Ετσι δείχνει. Ομως, έτσι είναι πράγματι;
Επί περισσότερα από σαράντα χρόνια, το Βρετανικό Μουσείο στηρίζει τη γρανιτώδη άρνησή του ακόμα και να συζητήσει την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα στο «επιχείρημα» ότι αυτά δεν ήταν προϊόντα παράνομης πρόσκτησης από τον Λόρδο Ελγιν, αλλά νόμιμης αγοράς τους από την τότε κυρίαρχη κρατική οντότητα στην οποία ανήκε το μνημείο: την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και ως θεμελίωση του εν λόγω επιχειρήματος κραδαίνει σχετικό και, βεβαίως, αυθεντικό, όπως υποστηρίζει φιρμάνι της Υψηλής Πύλης.
Επί όλα αυτά τα χρόνια, η διάδοχος κατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Τουρκική Δημοκρατία, παρακολουθεί σιωπηρή, πρακτικά επιβεβαιώνοντας εμμέσως, διά της σιωπής της, τη θεμελιώδη βρετανική θέση, με τη διεθνή σκηνή να θεωρεί έτσι αξιωματικά δεδομένη την αλήθεια της. Μέχρι που, ξαφνικά, την περασμένη Δευτέρα, η τουρκική αντιπροσωπεία στην UNESCO ρίχνει τη… βόμβα: ποιο φιρμάνι; Τι φιρμάνι; Τέτοιο χαρτί δεν υπάρχει! Και μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας, ολόκληρη η βρετανική επιχειρηματολογία δεκαετιών καταρρέει ξαφνικά σαν χάρτινος πύργος…
Ολα αυτά συμβαίνουν όμως σε μία πολύ ιδιαίτερη στιγμή – ιδιαίτερη για δύο λόγους: ο ένας, είναι ότι σε λίγες εβδομάδες οι Τόρις αναμένεται να περάσουν στην Ιστορία έπειτα από μία από τις πιο άγριες ήττες στην πολιτική ιστορία όχι μόνον τη δική τους αλλά και της χώρας. Και οι Εργατικοί, που έχουν ήδη εκφράσει δημοσίως τη διάθεσή τους για μία εντελώς διαφορετική προσέγγιση επί του θέματος, ενδέχεται να συγκεντρώσουν 5 στους 6 βουλευτές του νέου κοινοβουλίου!
Αυτά, οι Τούρκοι φυσικά τα γνωρίζουν πολύ καλά. Και ξέρουν ότι μετά την αλλαγή της κυβέρνησης το αίτημα της επιστροφής θα βρεθεί πλέον πιο κοντά από ποτέ στην πραγματοποίησή του. Κάτι που, άπαξ και θελήσει τελικά να πράξει η επόμενη βρετανική κυβέρνηση, εκείνοι δεν θα έχουν κανέναν απολύτως λόγο σε καμία κατεύθυνση. Τώρα όμως, με την κίνηση στην UNESCO (δείχνουν ότι) έχουν. Και μάλιστα καταλυτικό. Ολα αυτά δεν μπορεί παρά να συμβαίνουν υπό τις εντολές της κυβέρνησης. Και βέβαια αμέσως φέρνουν στο μυαλό τη θερμή επαφή του Πρωθυπουργού με τον μελλοντικό ομόλογό του στο Λονδίνο, σε αντίθεση με το πρωτοφανές επεισόδιο με τον απερχόμενο Σούνακ.
Οσο όμως συμβαίνουν αυτά, ένα ακόμα γεγονός προκαλεί σημαντικά ερωτηματικά: ο αρμόδιος για τα εν λόγω ζητήματα τούρκος υπουργός θέλει, ξαφνικά επίσης, να αρχίσει τις διαδικασίες για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης – ζήτημα με το οποίο μεγάλωσαν περίπου… δύο γενιές αλλά ουδέποτε τελικά έγινε το παραμικρό. Το έχει πάρει, λέει, προσωπικά. Και θα… βάλει την κυβέρνησή του να το κάνει…
Ετσι η Τουρκία, που εν τω μεταξύ είχε προκλητικά μετατρέψει σε τζαμιά την Αγία Σοφία και τη Μονή της Χώρας, εμφανίζεται τώρα ως ο νέος απρόσμενος ανιδιοτελής μεγάλος σύμμαχος της Ελλάδας. Από το πουθενά. Μα αυτό είναι θαύμα! Μπα; Αλήθεια; Είναι; Ή μήπως είναι απλώς τουρκοπονηριές μιας δήθεν όμορφης κορυφής ενός παγόβουνου, εντυπωσιακού πάνω από την επιφάνεια, πολύ περισσότερο πλησιάζει απειλητικό από κάτω; Και η απειλή ασφαλώς και έχει πολύ σαφές πλαίσιο και περιεχόμενο: τον διάλογο των δύο χωρών και τις τουρκικές απαιτήσεις που οι ενδείξεις όλο και πυκνώνουν ότι η κυβέρνηση έχει αρχίσει να κάμπτεται εμπρός τους. Κάτι που ίσως «γλυκάνει» με τέτοια απολύτως ανώδυνα για την Αγκυρα «ζαχαρωτά», αλλά πολύ χρήσιμα για την ελληνική κυβέρνηση αν πράγματι έρθει η στιγμή να επιχειρήσει να εξηγήσει τα ανεξήγητα… Γιατί όλα αυτά τα έξαφνα, καινοφανή και τόσο μυστηριώδη, μπορεί να είναι οτιδήποτε, εκτός από τυχαία, αποκομμένα και ασυντόνιστα. Είναι απλώς αδύνατον. Και η κυβέρνηση θα κληθεί σύντομα να πληρώσει τον λογαριασμό: το πιστοποιούν οι ενεργές απαιτήσεις, η Λιβύη, οι NAVTEX…