Μαθήματα ευρωπαϊκής ιστορίας

1Με μικρές εξαιρέσεις, η Ευρώπη έλειψε από την προεκλογική εκστρατεία για την Ευρώπη. Σχεδόν όπως κάθε φορά που οι ευρωεκλογές αντιμετωπίζονται με ριφλέξ «Β’ Αθηνών». Αν, όμως, οι βασικές αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή των πολιτών λαμβάνονται κατά 70% σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμών, δεν θα έπρεπε να έχουμε ανακαλύψει ευφάνταστους τρόπους – και τα ΜΜΕ, αν χρειάζεται η αυτοκριτική – ώστε να αμβλυνθεί αυτή η δυσαναλογία; Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι μια στατική έννοια, «παγωμένη» στον χώρο και τον χρόνο, με μοναδική κατεύθυνση το μέλλον που ονειρευόμαστε. Είναι το σύνολο των αντιφάσεων, των αντιθέσεων, των προσδοκιών, των μεγάλων επιτυχιών και των πισωγυρισμάτων που τη συνέχουν. Χωρίς το ομοσπονδιακό κέλυφος των ΗΠΑ και χωρίς τον μηχανισμό των «checks and balances», η δύναμή της είναι η φωνή του ευρωπαϊκού δήμου. Επιβιώνει επειδή μέσα από την ποικιλομορφία προτάσσει την ενότητα. Αλλά το πείραμα είναι καθημερινό. Με άλλα λόγια, ευρωεκλογές έχουμε κάθε μέρα που περνάει.

2Σύμφωνα με το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο (Απρίλιος 2024), οι έλληνες πολίτες έχουμε λιγότερο θετική εικόνα για την Ευρωπαϊκή Ενωση (39%) έναντι του συνόλου των ευρωπαίων πολιτών (47%). Και είμαστε λιγότερο αισιόδοξοι για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης (53%) έναντι του συνόλου των Ευρωπαίων (61%). Συμφωνούμε ωστόσο με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους (70% στην Ελλάδα, 71% πανευρωπαϊκά) ότι η χώρα μας έχει ωφεληθεί από το να είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης (το ποσοστό εμφανίζεται 64,8% στην πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις για την αποτίμηση της συμμετοχής μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση). Το τελευταίο ποσοστό είναι ίσως και το πιο κρίσιμο όταν καταλαγιάζει ο μάλλον αυτόματος θυμός απέναντι στους «διαδρόμους των Βρυξελλών» και τις «ελίτ που δεν γνωρίζουν». Υποδηλώνει μάλιστα μια κατάσταση πιο σύνθετη από όσο επιτρέπουν να διαφανεί οι δείκτες του Ευρωβαρόμετρου. Οι ευρωπαίοι και έλληνες πολίτες περιμένουν απτά αποτελέσματα στους τομείς της καθημερινής οικονομίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ασφάλειας και της εκπαίδευσης. Αυτό είναι ένα μήνυμα που οφείλει να επεξεργαστεί πρωτίστως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

3Υπήρχαν πρόσωπα στα επιμέρους ψηφοδέλτια για όποιον ήθελε να χρίσει τους εκπροσώπους του στο «CERN της ευρωπαϊκής ενοποίησης». Τα περισσότερα δεν διέθεταν λούστρο ή τηλεοπτική φωταψία. Διέθεταν, ωστόσο, βιογραφικό και «κανονικότητα». Και, με τον τρόπο τους, αποτελούν μια απάντηση στην αδυναμία επιλογής, επειδή «δεν υπάρχει τίποτε που να με εκφράζει». Αλήθεια είναι αυτό. Το μόνο που μπορεί να μας εκφράζει είναι ένας ιδιωτικός τεχνητός παράδεισος, κομμένος και ραμμένος στα μέτρα της προσωπικής ιδεολογίας μας. Λεπτομέρεια: δεν υπάρχει στο δημοκρατικό σύστημα, άλλη μια νίκη του οποίου είναι οι συμβιβασμοί που μας επιτρέπουν να συνυπάρχουμε.

4Η ψήφος στα λεγόμενα «αντισυστημικά», υπερδεξιά κόμματα υποδεικνύει ότι η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου είναι έργο εν εξελίξει. Αλλά και το μόνο ανάχωμα απέναντι στον ανορθολογισμό, ο οποίος εργαλειοποιεί από τις επιστολές του Ιησού έως το αλληθώρισμα προς την πουτινική στρατιωτική μηχανή. Θα πρέπει να αποτελέσει βασικό συστατικό της κυβερνητικής πολιτικής με αναφορές στα οφέλη του εξευρωπαϊσμού.

5Η αλαζονεία, η ημιμάθεια και η αβελτηρία παραμένουν απειλές και στο ευρωπαϊκό σπίτι που επέλεξαν οι εκλεγέντες και οι εκλεγείσες. Το πρόβλημα δεν είναι καν η δυσφήμηση ενός από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της Ελλάδας εν προκειμένω. Είναι, κυρίως, η αδυναμία να μετατρέψουν σε πράξεις για πολλούς ένα όραμα που γέννησαν λίγοι. Γι’ αυτό ψηφίστηκαν. Γι’ αυτό υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ενωση.

6Το ποσοστό της συμμετοχής είναι αντιστρόφως ανάλογο με την «ιερή οργή» που θα επιδείξουν οι ψηφοφόροι εναντίον της Ευρωπαϊκής Ενωσης.