Στρεπτόκοκκος: Τα ύποπτα συμπτώματα, οι σπάνιες επιπλοκές και η έγκαιρη διάγνωση

Επί δύο χρόνια ο διεισδυτικός στρεπτόκοκκος (iGAS) απασχολεί την επιστημονική κοινότητα διεθνώς, με τη χώρα μας να μην αποτελεί εξαίρεση εξαιτίας της αύξησης των περιστατικών κατά τη μεταπανδημική εποχή. Και παρότι οι ειδικοί είναι καθησυχαστικοί δεδομένου πως πρόκειται για μία σπάνια επιπλοκή, ενημερώνουν σε κάθε ευκαιρία για τα ύποπτα συμπτώματα, καθώς η θετική έκβαση των ασθενών κρίνεται από την έγκαιρη διάγνωση και άμεση θεραπεία.

Είναι ενδεικτικό πως πρόσφατα στην Ηλεία δύο άντρες έχασαν τη ζωή τους από διεισδυτικό στρεπτόκοκκο, ενώ φέτος ακόμη επτά ενήλικοι απεβίωσαν. Μάλιστα, στην ίδια «μαύρη λίστα» συμπεριλαμβάνονται και τρία παιδιά, γεγονός που δείχνει πως η διεισδυτική αυτή νόσος δεν κάνει ηλικιακές διακρίσεις.

Υπό τις εξελίξεις αυτές, και όπως σημειώνει στο ένθετο «Υγεία» η παιδίατρος και αντιπρόεδρος της Ενωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής Αννα Παρδάλη, το καλοκαίρι αποτελεί μία «ύπουλη» περίοδο καθώς τα παιδιά εξαντλούνται με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται το ανοσοποιητικό τους.

«Οι γονείς ή οι κηδεμόνες τους πρέπει να είναι πολύ προσεχτικοί. Πρόκειται για ευμετάβλητους οργανισμούς αλλά δεν πρέπει να δοκιμάζουμε τα όριά τους γιατί μπορεί να καταρρεύσουν απότομα, εν απουσία μηχανισμών αυτορρύθμισης. Το ίδιο ισχύει και για τους εφήβους, οι οποίοι λόγω της παρόρμησης που τους χαρακτηρίζει, επίσης τείνουν να βρίσκονται σε μία κατάσταση εγρήγορσης» εξηγεί.

Και συνεχίζει: «Ενας στρεπτόκοκκος μπορεί να εκδηλωθεί με τη διεισδυτική του μορφή είτε αναίτια (ως μία ατυχή, ακραία έκβαση της νόσου) είτε αιτιολογημένα. Στη δεύτερη περίπτωση, ένας ανήλικος ή ενήλικος έχει εξαντλημένο ανοσοποιητικό από προηγούμενες λοιμώξεις – αυτό είναι σύνηθες στα παιδιά στα τέλη του χειμώνα και στην αρχή της άνοιξης, καθώς έχουν υποστεί πολλαπλές λοιμώξεις – ή λόγω σωματικής εξάντλησης».  Οι διακοπές, συνεπώς, αποτελούν «παγίδα» για τους μικρούς παραθεριστές, οι οποίoι δραστηριοποιούνται σε συνθήκες ζέστης και συχνά βρίσκονται σε περιβάλλοντα όπου επικρατεί συγχρωτισμός. Παράλληλα, διαταράσσεται η ρουτίνα τους ενώ σε αρκετές περιπτώσεις ο ύπνος τους είναι ελλιπής και δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα υγρά που χρειάζεται ο οργανισμός τους. Πάντως, η Παρδάλη επιμένει ότι «ο διεισδυτικός στρεπτόκοκκος είναι μία σπάνια επιπλοκή, όταν κανείς συνυπολογίζει τον όγκο των κρουσμάτων. Στα τέλη χειμώνα και την άνοιξη, όπου υπάρχει έξαρση, οι λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο είναι καθημερινά κάποιες χιλιάδες και στην συντριπτική τους πλειονότητα ήπιες».

Τι είναι ο στρεπτόκοκκος;

Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α (GAS) είναι ένα κοινό βακτήριο, όπως τονίζει η παιδίατρος. «Πολλοί από εμάς το φέρουμε στον λαιμό και στο δέρμα μας, χωρίς να το γνωρίζουμε καθώς δεν εμφανίζουμε συμπτώματα λοίμωξης (φορεία του παθογόνου). Μπορεί να προκαλέσει διάφορες λοιμώξεις, κυρίως φαρυγγοαμυγδαλίτιδες και λοιμώξεις του δέρματος με γνωστότερη την οστρακιά». Στα παιδιά, η μεγαλύτερη συχνότητα της φαρυγγοαμυγδαλίτιδας από στρεπτόκοκκο παρατηρείται στις ηλικίες 3-10 ετών. Εχει υπολογιστεί ότι το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας επισκέπτονται κάθε χρόνο τον παιδίατρο λόγω φαρυγγοαμυγδαλίτιδας και στο 25-50% ο στρεπτόκοκκος είναι το υπεύθυνο αίτιο.

Πότε χρησιμοποιείται ο όρος GAS και πότε o iGAS;

Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α είναι γνωστός και ως πυογόνος στρεπτόκοκκος ή GAS (Group A Streptococcus). Οπως διευκρινίζει το ECDC, ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α (GAS) θεωρείται η πιο κοινή αιτία βακτηριακής φαρυγγίτιδας σε παιδιά σχολικής ηλικίας, η οποία σημειώνεται πως αντιμετωπίζεται εύκολα με αντιβιοτικά. Οι λοιμώξεις από διεισδυτικό στρεπτόκοκκο της ομάδας Α (iGAS) είναι αυτές που προκύπτουν όταν το GAS μολύνει ένα μέρος του σώματος, όπου τα βακτήρια δεν ζουν συνήθως (π.χ. το αίμα, οι μύες ή οι πνεύμονες). Η εισβολή αυτή οδηγεί σε πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως σήψη και σύνδρομο τοξικού σοκ, εντούτοις πρόκειται για σπάνιες περιπτώσεις.

Πώς μεταδίδεται ο στρεπτόκοκκος;

Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α είναι πολύ μεταδοτικός, όπως σημειώνει η καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου. Σε πρόσφατο άρθρο της, το οποίο συνυπογράφει με τη βιολόγο Παναγιώτα Ζαχαράκη, υπογραμμίζεται πως οι άνθρωποι μεταδίδουν τα βακτήρια σε άλλους είτε μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων είτε με απευθείας επαφή. Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α μπορεί να μεταδοθεί ακόμη και μέσω τροφίμων. Συνήθως χρειάζονται 2 έως 5 ημέρες μετά την έκθεση, για τη νόσηση από στρεπτόκοκκο ομάδας Α. Η νόσηση, συνεπώς, μπορεί να προκύψει εάν οι άνθρωποι:

• Εισπνεύσουν σταγονίδια του αναπνευστικού που περιέχουν τα βακτήρια.
• Αγγίξουν το στόμα ή τη μύτη τους αφού αγγίξουν κάτι επιμολυσμένο.
• Χρησιμοποιήσουν το ίδιο πιάτο, σκεύος ή ποτήρι με ένα μολυσμένο άτομο.

Τα βακτήρια στρεπτόκοκκου της ομάδας Α, όμως, δύναται να μεταδοθούν και από μολυσμένες πληγές στο δέρμα. Ετσι, μπορούν να μολύνουν κάποιο άλλο άτομο, εάν αυτό αγγίξει αυτές τις πληγές ή έρθει σε επαφή με υγρό από τις πληγές.

Οπως επισημαίνουν, μερικοί άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από στρεπτόκοκκο της ομάδας Α δεν έχουν συμπτώματα ούτε και φαίνονται άρρωστοι. Εντούτοις οι άνθρωποι που νοσούν από στρεπτόκοκκο είναι πιο μεταδοτικοί από τους ασυμπτωματικούς φορείς.

Ποιοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο;

Οποιοσδήποτε μπορεί να νοσήσει από στρεπτόκοκκο στον λαιμό, αλλά υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης αυτής της κοινής λοίμωξης. Ο στρεπτόκοκκος στον λαιμό είναι πιο συχνός στα παιδιά παρά στους ενηλίκους και συγκεκριμένα σε παιδιά ηλικίας 5 έως 15 ετών, ενώ είναι πολύ σπάνιος σε παιδιά μικρότερα των 3 ετών.

Η στενή επαφή με άλλο άτομο που νοσεί από στρεπτόκοκκο είναι ο πιο κοινός παράγοντας κινδύνου για μετάδοση (π.χ. μετάδοση στα νοικοκυριά). Επίσης, οι γονείς των παιδιών σχολικής ηλικίας και οι ενήλικοι που έρχονται συχνά σε επαφή με παιδιά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.

Στην ίδια λίστα συμπεριλαμβάνονται οι δομές όπως:

• Παιδικοί σταθμοί και σχολεία
• Καταστήματα κράτησης ή σωφρονιστικά ιδρύματα
• Καταφύγια αστέγων
• Στρατιωτικές εγκαταστάσεις εκπαίδευσης

Υπάρχει τεστ για τον στρεπτόκοκκο;

«Οποιος εκδηλώνει πυρετό και φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, με συμπτωματολογία που δεν υφίεται πρέπει να απευθυνθεί αμέσως σε γιατρό (παιδίατρο, παθολόγο) ή δομή υγείας» σημειώνει η Ψαλτοπούλου. Ανάλογα με τα συμπτώματα και τη φυσική εξέταση, εφόσον υπάρχει υπόνοια στρεπτόκοκκου ομάδας Α, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί το αντίστοιχο τεστ. Υπάρχουν δύο τύποι τεστ για το στρεπτόκοκκο ομάδας Α: ένα γρήγορο τεστ στρεπτόκοκκου και η καλλιέργεια επιχρίσματος στον λαιμό. «Ετσι, θα τακτοποιηθεί αμέσως εάν πρόκειται για στρεπτόκοκκο, ώστε ο ασθενής να λάβει αμέσως την αποτελεσματική αντιβιοτική αγωγή» συμπληρώνει.

Τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς;

Οι λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο προκαλούν διάφορα συμπτώματα όπως πονόλαιμο, πυρετό, ρίγη και μυϊκούς πόνους. Εάν το παιδί σας εμφανίζει αδιαθεσία, όπως τονίζει η Παρδάλη, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας.

Πότε πρέπει να επικοινωνήσουν αμέσως με τον γιατρό τους;

• Τα συμπτώματα του παιδιού δεν παρουσιάζουν βελτίωση.
• Το παιδί δεν τρώει ή κάνει εμέτους, διάρροιες.
• Το παιδί παρουσιάζει σημάδια αφυδάτωσης, είναι ευερέθιστο, νωθρό, έχει κακό χρώμα (ωχρό ή μοβ), παρουσιάζει υπνηλία.
• Το μωρό σας είναι κάτω των 3 μηνών και έχει θερμοκρασία 38.

Συμπερασματικά, η μη βελτίωση της συμπτωματολογίας ή η επιδείνωσή υπό αντιβιοτική αγωγή σε εύλογο χρονικό διάστημα, αποτελούν κριτήρια άμεσης επικοινωνίας με τον θεράποντα ιατρό, ώστε να αξιολογήσει την κατάσταση. Το ίδιο όμως ισχύει και για τους ενηλίκους. «Ο πυρετός που επιμένει, η έντονη κυνάγχη, η δυσκαταποσία, ο πυρετός σε συνδυασμό με εξάνθημα, η έντονη καταβολή είναι συμπτώματα που πρέπει να αναζητήσουμε αμέσως ιατρική βοήθεια. Η διεισδυτική λοίμωξη από τον πυογόνο στρεπτόκοκκο εξελίσσεται ταχύτατα, γι’ αυτό οποιαδήποτε υποψία νόσου χρήζει άμεσης ιατρικής εκτίμησης» υπογραμμίζει ο ΕΟΔΥ.