Η Γερμανία στα χειρότερα της νεότερης ιστορίας της

Ο αυξανόμενος γεωοικονομικός κατακερματισμός του κόσμου επιδεινώνει την κατάσταση μιας χώρας που επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές, ενώ ο Σολτς έχει παραλύσει από εσωτερικές διαμάχες εντός της πλειοψηφίας. Η Γερμανία στα χειρότερα της νεότερης ιστορίας της.

Τι διαφορά κάνουν δύο μήνες! Τον Ιούνιο, παραμονές του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος ποδοσφαίρου, το κεντρικό θέμα της συζήτησης στη Γερμανία και την Ευρώπη ήταν αν η διοργάνωση θα έφερνε αγωνιστικές και οργανωτικές επιτυχίες, ικανές να επαναφέρουν την αισιοδοξία στη χώρα και να δώσουν νέα ώθηση στην ασθμαίνουσα οικονομία της.

Είναι αρχές Αυγούστου και τα πράγματα πήραν δρόμο πολύ διαφορετικό. Η Mannschaft, παρότι έπαιξε καλά, έφυγε στα προημιτελικά του Euro2024. Το χάος των γερμανικών σιδηροδρόμων άφησε ανεξίτηλο σημάδι στη μνήμη όλων – δημοσιογράφων, θεατών ακόμα και ποδοσφαιριστών – που είχαν οποιαδήποτε σχέση με τη διοργάνωση.

Πάνω από όλα, όμως, οι οικονομικοί δείκτες του δεύτερου τριμήνου και του Ιουλίου λένε ότι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης βρίσκεται και πάλι σε στασιμότητα, όντως συρρικνώνεται, ενώ ο επιχειρηματικός κόσμος είναι σε κακή διάθεση. Και για να μείνουμε στον αθλητισμό, ο μέτριος (σε σχέση με τα συνήθη πρότυπα) απολογισμός των γερμανών αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού ακούγεται σχεδόν σαν μεταφορά για αυτήν την κατάσταση, όπου η Γερμανία «υποβιβάστηκε» στη δέκατη θέση του πίνακα μεταλλίων.

Συρρίκνωσης συνέχεια. Το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους η γερμανική οικονομία άρχισε να συρρικνώνεται ξανά: -0,1% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2023. Και ακόμα κι αν τα στοιχεία του Ιουνίου βασίζονται μόνο σε προβλέψεις και τις επόμενες εβδομάδες θα μπορούσαν να επιφυλάξουν εκπλήξεις, είναι σαφές ότι η αισιοδοξία με την οποία ξεκίνησε η Γερμανία το έτος, όταν το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,2% το πρώτο τρίμηνο, έχει ξεθωριάσει.

Αυτό επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία του Ifo, τον δείκτη που μετρά την εμπιστοσύνη των επιχειρηματιών και τις προσδοκίες τους για έξι μήνες, ο οποίος τον Ιούλιο μειώθηκε στο 87% από 88,6% τον Ιούνιο, και από την αύξηση της ανεργίας, που τον περασμένο μήνα είχε πάνω από 82.000 άτομα, που χάνουν τη δουλειά τους, το δεύτερο χειρότερο νούμερο τα τελευταία 20 χρόνια. Η Γερμανία έχει σήμερα 2,8  εκατομμύρια ανέργους, ίσο με το 6% του ενεργού πληθυσμού. Συνολικά, το μέγεθος της οικονομίας της είναι μικρότερο από ό,τι πριν από δύο χρόνια.

Το ερώτημα δεν είναι τόσο αν η Γερμανία, όπως συνέβαινε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, είναι και πάλι ο «μεγάλος άρρωστος της Ευρώπης». Το πραγματικό θέμα είναι ότι ελλείψει σημαντικών διαρθρωτικών προσαρμογών, αλλά και νοοτροπίας, η χώρα προορίζεται να ταλαντεύεται ανάμεσα σε ελπίδες και απογοητεύσεις, μικρά σημάδια ανάκαμψης και ξαφνικές πτώσεις, σε μια αναπτυξιακή πορεία που στην καλύτερη περίπτωση είναι πολύ αδύναμη. Τίποτα σαν αυτό που χρειάζεται η Ευρώπη, η οποία, παρά την τρέχουσα ομίχλη, συνεχίζει να βλέπει το Βερολίνο ως οικονομική ατμομηχανή και πολιτικό φάρο.

Αρνητικοί παράγοντες. Η Γερμανία υφίσταται στην πραγματικότητα τον αντίκτυπο πέντε αρνητικών παραγόντων.

Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού της, δηλαδή ο αριθμός των ατόμων ηλικίας μεταξύ 15 και 64 ετών. Το μικροσκοπικό ποσοστό των δημοσίων επενδύσεων σε σύγκριση με το ΑΕΠ μεταξύ 2018 και 2022: σύμφωνα με στοιχεία ΟΟΣΑ – ΔΝΤ, μεταξύ των δεκαέξι χωρών με το υψηλότερο εισόδημα, η Γερμανία είναι προτελευταία με 2,5%. Χειρότερα πήγε μόνο η Ισπανία, με 2,4%, αλλά ούτε η Ιταλία τα πάει καλά, τρίτη από το τέλος με 2,6%. Τρίτος παράγοντας, το γερμανικό κατά κεφαλήν εισόδημα σε σύγκριση με το αμερικανικό έχει μειωθεί από 89% το 2017 σε 80% το 2023. Τέταρτον, η Γερμανία εξακολουθεί να είναι σοβαρά πίσω στην ψηφιακή οικονομία, όπου στα χρόνια της Ανγκελα Μέρκελ δεν υπήρχε και δεν ήταν ποτέ στις στρατηγικές επενδύσεις. Τέλος, ο αυξανόμενος γεωοικονομικός κατακερματισμός του κόσμου, που χαρακτηρίζεται από προστατευτικές πολιτικές των διαφόρων μπλοκ, έχει σοβαρότερες συνέπειες για μια οικονομία πλήρως προσανατολισμένη στις εξαγωγές και επομένως εξαρτημένη από το παγκόσμιο εμπόριο όπως η γερμανική. Επιπλέον, με την… κατάψυξη της αμερικανικής οικονομίας και την επιβράδυνση της κινεζικής, υπάρχουν ελάχιστες ή καθόλου προοπτικές για μια ισχυρή επανεκκίνηση της Γερμανίας λόγω των εξαγωγών.

Καταλύτης η αστάθεια. Το πιο σοβαρό είναι ότι ο καταλύτης, που είναι η αστάθεια, που έχει κυριεύσει την πολιτική σκηνή του Βερολίνου εδώ και μήνες, όπου η κυβέρνηση υπό την ηγεσία του καγκελάριου Ολαφ Σολτς έχει παραλύσει από εσωτερικούς καβγάδες. Η Irene Soave είπε και όλοι απόρησαν από την ιστορία της επιστολής του φιλελεύθερου υπουργού Μεταφορών Volker Wissing προς την Ursula von der Leyen, όπου ζήτησε να αλλάξουν οι κανόνες για τα όρια εκπομπών ντίζελ, που κινδυνεύουν να θέσουν εκτός λειτουργίας 8 εκατομμύρια οχήματα στη Γερμανία. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου σαφές εάν ο Wissing μιλάει εκ μέρους ολόκληρης της κυβέρνησης, ενώ οι πράσινοι σύμμαχοί του έχουν αντίθετες θέσεις στο θέμα της οικολογικής μετάβασης. Δεν θα ήταν η πρώτη φορά στις Βρυξέλλες, όπου είναι της μόδας το αστείο ότι αν μιλήσεις με τρεις γερμανούς υπουργούς, νιώθεις ότι μιλάς με υπουργούς τριών διαφορετικών χωρών.

Τελικά, αυτό που διαλύει τον συνασπισμό του Βερολίνου είναι το ζήτημα του προϋπολογισμού, το οποίο περιέχει τη μητέρα όλων των θεμάτων: δηλαδή τη διατήρηση ή όχι του Schuldenbremse, του δημοσιονομικού φρένου που θέτει ένα όριο στο ετήσιο χρέος, που θεωρείται αναχρονιστικό και επιζήμιο από όλους τους οικονομολόγους. Το υπερασπίζονται σθεναρά μόνο οι φιλελεύθεροι, για τους οποίους είναι σχεδόν ζήτημα ταυτότητας και επιβίωσης. Τον Ιούνιο φαινόταν ότι υπήρχε συμφωνία για τον ελιγμό, χωρίς να αγγίξει τον μηχανισμό. Μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, υπό το πρίσμα και των όσων θα γίνουν τον Σεπτέμβριο, στις περιφερειακές εκλογές της Θουριγγίας, της Σαξονίας και του Βρανδεμβούργου, το θέμα του προϋπολογισμού θα εκραγεί ξανά. Και αυτή τη φορά θα μπορούσε να είναι πολύ σοβαρό…