Γιατί οι νέοι «σαπίζουν» το μυαλό τους στο TikTok;

Εφαρμογές που βελτιώνουν σημαντικά την εξωτερική εμφάνιση, νέοι που καταναλώνουν αδέξια τεράστιες ποσότητες φαγητού ή που πίνουν μιλκσέικ, είναι περιεχόμενο που έχει κατακλύσει το TikTok. Ενώ όμως φαίνεται τόσο ανώφελο και άσκοπο έχει μαγνητίσει τους 15ρηδες νέους. Τι συμβαίνει στη νεολαία;

«Σήψη εγκεφάλου» (Brain rot) είναι το ανόητο περιεχόμενο στο διαδίκτυο (αν και κυρίως TikTok), που προέκυψε και έγινε δημοφιλές από τη γενιά Alpha, δηλαδή όσους γεννήθηκαν μετά το 2010.

Μπορεί να φαίνεται μια ανόητη αργκό, αλλά για την Έμιλι Όουενς, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Όσλο που ειδικεύεται στα μέσα και τους νέους, άξιζε να μπει στον κόπο να ερευνήσει αυτή τη δραστηριότητα των νέων. «Νομίζω ότι αυτή η νέα ορολογία των εφήβων μπορεί να μας πει κάτι σημαντικό για το πώς η νεότερη γενιά διαχειρίζεται τη ζωή των μέσων ενημέρωσης» αναφέρει στο περιοδικό Psyche.

Σήψη εγκεφάλου μπορεί αν είναι η «Σκιμπίντοτουαλέτα», μια σειρά βίντεο στο YouTube σχετικά με έναν φανταστικό πόλεμο μεταξύ… τουαλετών με ανθρώπινα κεφάλια και ανθρωποειδή που αντί για κεφάλι έχουν ηλεκτρικές συσκευές. Μπορούν να είναι βίντεο «looksmaxxing», στα οποία άτομα φτάνουν στα άκρα για να βελτιώσουν την εξωτερική τους εμφάνιση ή το «mukbang», στο οποίο άτομα τρώνε τεράστιες ποσότητες φαγητού φαγητού ενώ βιντεοσκοπούν τον εαυτό τους.

«Είναι πράγματα που είναι χαζά, όπως, να σου σαπίζουν τον εγκέφαλο. Μιμίδια και απλά τυχαία πράγματα»

«Η σήψη εγκεφάλου, ως όρος, καλύπτει αυτά καθώς και όλο το άλλο ανόητο -ή χάσιμο χρόνου- διαδικτυακό περιεχόμενο που δεν εμπίπτει σε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία, όπως βίντεο χορευτικού χαρακτήρα» λέει η Όουενς.

Οι απαντήσεις που λάμβανε οι ερευνήτρια από τους έφηβους, στη διάρκεια της έρευνά της, είναι αποκαλυπτικές. «Δεν ξέρω, είναι κάπως δύσκολο να περιγράψω αυτό που βλέπω στη σελίδα μου For You», λέει ένας από τους συμμετέχοντες με έναν διπλανό του να τον συμπληρώνει: «Είναι κυρίως σήψη εγκεφάλου, ξέρεις;».

«Είναι πράγματα που είναι χαζά, όπως, να σου σαπίζουν τον εγκέφαλο. Μιμίδια και απλά τυχαία πράγματα» σχολιάζει μια άλλη συμμετέχουσα δείχνοντας ένα ανάλογο βίντεο στο κινητό της.

«Ναι, το TikTok είναι για τρία πράγματα: να μάθεις πράγματα και να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου, να παρακολουθεί ανθρώπους και να σαπίζει τον εγκέφαλο» θα είναι μάλλον η απάντηση-απαύγασμα.

Με αυτόν τον τρόπο, η σήψη του εγκεφάλου είναι αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «είδος συμμετοχής», συμπεραίνει η ερευνήτρια, δανειζόμενη έναν όρο της ανθρωπολόγου Μιτσούκο Ίτο. «Σε μια εφαρμογή ψηφιακών μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το TikTok, με τους ατελείωτους διαφορετικούς τύπους περιεχομένου, ένας τρόπος συμμετοχής είναι να αναζητήσετε τη σήψη του εγκεφάλου και, επομένως, να απενεργοποιήσετε, ας πούμε, τον εγκέφαλό σας. Και είναι ξεκάθαρο από την έρευνά μου ότι αυτού του είδους το ανόητο βίντεο TikTok εξυπηρετεί έναν σημαντικό σκοπό στο ευρύτερο οικοσύστημα του Διαδικτύου» αναφέρει.

Με το αχανές ψηφιακό περιεχόμενο η σήψη εγκεφάλου είναι ένα είδος συμμετοχής, μια όαση ηρεμίας μέσα στο χάος των media. «Αυτή η όαση είναι πολύ απαραίτητη» εκτιμά η Όουενς. «Οι συμμετέχοντες μου λένε ότι γνωρίζουν ότι η σήψη του εγκεφάλου είναι χάσιμο χρόνου, αλλά δεν εκφράζουν κανέναν πραγματικό φόβο γι’ αυτό».

TikTok: Μη το απαγορεύετε, μάθετε από αυτό

Για την Νορβηγή ερευνήτρια, αντί οι μεγαλύτεροι να αστυνομεύουν, ίσως θα μπορούσαν να μάθουνε από αυτό.

Οι κόσμοι των νέων είναι γεμάτοι με πολύ άγχος και αβεβαιότητα, τόσο στην οθόνη όσο και εκτός. Σε αυτό το πλαίσιο, για αυτούς τους εφήβους, η σήψη του εγκεφάλου στο TikTok είναι ένα εργαλείο για να απαλλαγούν από όλο το άγχος, εξηγεί η Όουενς, τονίζοντας πως είναι ένα είδος συμμετοχής στον ψηφιακό κόσμο που τους δίνει τη δυνατότητα να απολαμβάνουν ανόητο περιεχόμενο και να «απενεργοποιούν» το μυαλό τους για λίγο.

«Θα μπορούσατε να πείτε ότι η σήψη του εγκεφάλου είναι μια απαραίτητη στρατηγική για τη διαχείριση των ιδιαίτερων αγωνιών του να είσαι έφηβος σε αυτήν την ακριβή στιγμή της ιστορίας, όπως και να είναι γεμάτη με συγκρούσεις, καταστροφές και προβλέψεις μελλοντικής καταστροφής» λέει η Όουενες απενεχοποιώντας τη σήψη εγκεφάλου.

Η ερευνήτρια παρομοιάζει αυτή τη δραστηριότητα των σημερινών εφήβων με τους έφηβους της δεκαετίας του 1980 που αναλώνονταν στα βιντεοπαιχνίδια ή που κατανάλωναν μουσική ή πιο πριν  με τα πειρατικά ραδιόφωνα και την τηλεόραση. Έτσι και σήμερα οι «έφηβοι σήμερα χρησιμοποιούν το TikTok και άλλα ψηφιακά μέσα για να διαπραγματευτούν και δίνουν νόημα σε έναν περίπλοκο κόσμο που πολύ συχνά είναι σχεδιασμένος για ενήλικες».

«Νομίζω ότι η εμφάνιση του όρου εγκεφαλική σήψη υποδηλώνει ότι τα μέλη αυτής της γενιάς διαθέτουν μια εξαιρετικά εξελιγμένη προσέγγιση για την πλοήγηση στην πολυπλοκότητα της ζωής τους στα μέσα ενημέρωσης» καταλήγει η Όουενς, υπενθυμίζοντας πως  «σε μια εποχή αυξημένου παγκόσμιου άγχους και φόβου, αντί να περιορίσουμε την ψηφιακή τους πρόσβαση, θα μπορούσαμε να μάθουμε από τους εφήβους για το πώς και γιατί ξοδεύουν το χρόνο τους στο TikTok».