Αλλοιώσεις κι αντιφάσεις

Η χρονιά που φεύγει δεν μπορεί να κριθεί μόνο, ούτε καν κυρίως, από τα γεγονότα της – όσο κι αν πολλά από αυτά, ιδίως τους τελευταίους μήνες, ήταν συγκλονιστικά. Ακόμα μεγαλύτερη σημασία έχουν οι ευρύτερες τάσεις που δεν ξεκινήσαν μεν, αποκρυσταλλώθηκαν δε μέσα στο 2024. Τάσεις που, ας το πούμε από την αρχή, είναι σχεδόν όλες δυσοίωνες, γιατί είναι διαβρωτικές της ειρηνικής και δημοκρατικής συνύπαρξης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ο κόσμος έχει αφήσει για τα καλά πίσω του τον διπολισμό και τη σαφή διάκριση μεταξύ λίγων ισχυρών και πολλών χωρίς σημασία χωρών/δυνάμεων – μέχρις εδώ η εξέλιξη θα μπορούσε να είναι θετική. Αυτό που δεν είναι υγιές είναι η μετάλλαξη της πολυ-πολικότητας – πολλές περίπου ισοδύναμες οντότητες που συνεννοούνται μεταξύ τους σε συμφωνημένο πλαίσιο για ένα μίνιμουμ κοινών στόχων – σε α-πολικότητα, δηλαδή αλληλεξουδετέρωση μέσω της αστάθειας. Κι όμως αυτό συμβαίνει, χωρίς τίποτα να δείχνει ότι μπορεί να το σταματήσει. Οικονομική, δημογραφική, στρατιωτική αλλά και υπαρξιακή κρίση της Δύσης. Βαθύς εσωτερικός διχασμός και έλξη από τα άκρα στις ΗΠΑ. Υπνοβασία προς το κενό της Ευρωπαϊκής Ενωσης και απώλεια ακόμα και της «ήπιας», στηριζόμενης στη δημοκρατία και τον πολιτισμό, ισχύος. Κατάδειξη των ορίων της πλουτοκρατικής δικτατορίας της Κίνας, ακαταμάχητη σαγήνη του αυταρχισμού επί του «Παγκόσμιου Νότου», αδυναμία «ξεκολλήματος» των μονίμως «ανερχόμενων» δυνάμεων.

Ο συνδυασμός αυτών των μαζεμένων και προς την ίδια κατεύθυνση εξελίξεων, με καταλυτικό βέβαια γεγονός την επανεκλογή Τραμπ, δεν αφήνει ανεπηρέαστο κανένα από τα μεγάλα μέτωπα. Ενθαρρύνει την άσκηση βίας, αφού η διπλωματία έφτασε να θεωρείται αδυναμία, τα όπλα απενοχοποιήθηκαν, η ζωή μετρά πολύ λιγότερο από το κούνημα των πιονιών σε μια διαρκώς μετακινούμενη γεωπολιτική σκακιέρα. Σχετικοποιεί τα ως χθες αυτονόητα της δημοκρατίας – τον σεβασμό της λαϊκής κυριαρχίας και του αντιπάλου, την ανοχή στις μειοψηφίες και τη διαφορετικότητα, την αποδοχή θεσμών που ελέγχουν και ενδεχομένως σταματούν την εξουσία –, καθώς και το αυτονόητο της υπεροχής ενός τέτοιου μοντέλου. Μεγαλύτερο φόβο και από τις εξωφρενικές επιλογές προσώπων εκ μέρους του επερχόμενου αμερικανού προέδρου προκαλεί η διαρκής επιβεβαίωση ότι θα καταδιώξει ποινικά τους αντιπάλους του, ότι θα κυνηγήσει τη Δικαιοσύνη και τον Τύπο που τον «αδίκησε»: μετά το μεγάλο τηλεοπτικό κανάλι που τόλμησε να αναφέρει ότι καταδικάστηκε για βιασμό, πρόσφατα στράφηκε και κατά μιας επαρχιακής εφημερίδας γιατί δημοσίευσε (προεκλογικά) δημοσκόπηση που τον εμφάνιζε να υπολείπεται της Κάμαλα Χάρις. Κυρίως διαμορφώνει, αυτός ο νέος πολτός, αδυναμία αντιμετώπισης των δύο μεγαλύτερων προκλήσεων της σύγχρονης εποχής. Της κλιματικής αλλαγής, που αμφισβητείται θεωρητικά και πρακτικά – η βουλησιαρχική και εκ των άνω αναστροφή του φαύλου κύκλου υποχωρεί μπροστά στην παραπληροφόρηση, τα ειδικά επιχειρηματικά συμφέροντα, την κοινωνική σύγχυση –, καθώς και του ελέγχου επί της τεχνολογίας: ο επίπλαστος μοντερνισμός των ισχυρών τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από τη χειραγώγηση της νεολαίας και την ακόρεστη δίψα των εταιρειών-κολοσσών που διαμορφώνουν τη ζωή μας.

Το νέο μείγμα αντιστρατεύεται την ουσία των πραγμάτων – δεν νοείται ούτε ειρήνευση μέσω όπλων, ούτε μη φιλελεύθερη δημοκρατία, ούτε ελευθερία χωρίς κανόνες, ούτε καπιταλισμός με αποκλειστικό μοχλό τις ανισότητες – και γι’ αυτό βρίθει εσωτερικών αντιφάσεων: αυταρχισμός και αναζήτηση κοινωνικής συναίνεσης, ελευθεριότητα και συγχρόνως εθνικισμός και προστατευτισμός, αναζήτηση όλο και μεγαλύτερης «ανάπτυξης» και διαρκής εξάπλωση της φτώχειας (ζήτημα απολύτως υπαρκτό και στην πατρίδα μας). Αντιφάσεις τόσο εκρηκτικές, που η έκρηξη δεν είναι λογικό να αργήσει.