Γιατί παίρνουμε αποφάσεις την Πρωτοχρονιά; – Η ιστορία πίσω από το έθιμο
Αφού γιορτάσουν την Πρωτοχρονιά, την 1η Ιανουαρίου, εκατομμύρια άνθρωποι εκφράζουν την πρόθεσή τους να γυμνάζονται περισσότερο, να ξοδεύουν λιγότερα ή να είναι πιο ευγενικοί.
Πρόκειται για ένα τελετουργικό που μοιάζει εξαιρετικά σύγχρονο, αλλά έχει εκπληκτικά αρχαίες ρίζες.
Η παράδοση της λήψης πρωτοχρονιάτικων αποφάσεων χρονολογείται εδώ και σχεδόν 4.000 χρόνια, προερχόμενη από πολιτισμούς που χαρακτήριζαν το νέο έτος ως περίοδο ανανέωσης και προβληματισμού.
«Η επιθυμία για μια νέα αρχή είναι μια ανθρώπινη παρόρμηση», λέει η Κάντιντα Μος, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ με ειδίκευση στην αρχαία ιστορία και τον πρώιμο χριστιανισμό.
Από τους όρκους που έδωσαν οι Βαβυλώνιοι βασιλιάδες μέχρι τις προσωπικές υποσχέσεις του σήμερα, η πρακτική έχει εξελιχθεί, αλλά ο πυρήνας της παραμένει εντυπωσιακά οικείος: το καλωσόρισμα ενός νέου έτους με την ελπίδα να γίνουμε καλύτεροι.
Καρτ ποστάλ με τις αποφάσεις του νέου έτους,1915
Οι αρχαίες ρίζες των πρωτοχρονιάτικων αποφάσεων
Οι Βαβυλώνιοι ήταν από τους πρώτους πολιτισμούς που γιόρτασαν την έναρξη ενός νέου έτους, σηματοδοτώντας την περίσταση με γιορτές και τελετουργίες.
«Υπάρχουν πολλά γραπτά τεκμήρια για τις γιορτές της Πρωτοχρονιάς στην αρχαία Βαβυλωνία, τη Συρία και άλλα μέρη της Μεσοποταμίας που συνδέονται με την έννοια της έναρξης του νέου έτους», λέει ο Έκαρτ Φραμ, καθηγητής γλωσσών και πολιτισμών της Εγγύς Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ.
Αυτές οι γιορτές, συχνά συνδεδεμένες με την εαρινή ισημερία, επικεντρώνονταν στην έκφραση ευγνωμοσύνης προς τους θεούς για μια πλούσια συγκομιδή, λέει ο Φραμ, και όχι στη λήψη αποφάσεων.
Η τήρηση αυτών των όρκων δεν ήταν ασήμαντη υπόθεση – η εκπλήρωσή τους πίστευαν ότι εξασφάλιζε τη θεϊκή εύνοια για το επόμενο έτος, ενώ η παράβασή τους εγκυμονούσε την οργή των θεών.
Γιορτές στην Αρχαία Μεσοποταμία
Ωστόσο, στα τέλη της πρώτης χιλιετίας π.Χ., ένας Βαβυλώνιος βασιλιάς ορκίστηκε δημοσίως να γίνει καλύτερος κυβερνήτης.
Αυτή η πράξη, που μερικές φορές αναφέρεται ως «αρνητική εξομολόγηση», δεν ήταν απλώς ένας προσωπικός προβληματισμός αλλά μια δημόσια δήλωση υπευθυνότητας.
Οι μελετητές συζητούν αν το γεγονός αυτό συνέβη πράγματι ή αν η ιστορία επηρεάστηκε από διαφωνίες εντός της ιερατικής τάξης.
Παρ’ όλα αυτά, η παράδοση αυτή έθεσε τις βάσεις γι’ αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς.
Ενώ οι Βαβυλώνιοι μπορεί να είχαν συλλάβει την ιδέα, οι Ρωμαίοι εδραίωσαν την 1η Ιανουαρίου ως την αρχή του νέου έτους.
Όπως και οι Βαβυλώνιοι, γιόρταζαν με γιορτές και τελετουργίες, αλλά οι Ρωμαίοι ενσωμάτωσαν επίσης πρακτικά στοιχεία ανανέωσης, όπως «υπερφυσικό ανοιξιάτικο καθάρισμα» και όρκους ανανέωσης.
«Αυτές οι παραδόσεις επικεντρώνονταν στο να ξεκινήσει η χρονιά σωστά: να καθαριστούν τα σπίτια, να γεμίσει το ντουλάπι, να εξοφληθούν τα χρέη και να επιστραφούν τα δανεισμένα αντικείμενα», λέει η Μος.
Γνωστοί στόχοι, νέα πλαισίωση
Αιώνες αργότερα, η παράδοση πέρασε από τον Ατλαντικό στην αποικιακή Αμερική, όπου οι Πουριτανοί αγκάλιασαν την ενδοσκόπηση έναντι του γλεντιού.
«Υπήρχε η επιθυμία να αποφευχθεί η ακολασία και να προβληματιστούν για τα περασμένα και τα επόμενα χρόνια. Αυτή η περίοδος σηματοδότησε την εμφάνιση των υποσχέσεων με τη σύγχρονη έννοια», λέει η Μος.
Ο Αλέξις ΜακΚρόσεν,, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Southern Methodist, λέει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ήταν σύνηθες για τις εκκλησίες να έχουν ένα «κήρυγμα του Σαββάτου», το οποίο λάμβανε χώρα την πρώτη Κυριακή του έτους.
Αυτά τα κηρύγματα συχνά τόνιζαν ότι ο χρόνος είναι φευγαλέος και ότι οι εκκλησιαζόμενοι θα πρέπει να είναι καλύτεροι υπηρέτες του Θεού.
Μια απεικόνιση του Γουίλιαμ Μπράντφορντ, κυβερνήτη της αποικίας του Πλύμουθ, που κατάσχει παιχνίδια από τους προσκυνητές την ημέρα των Χριστουγέννων
Τα ημερολόγια από την πρώιμη Αμερική αποκαλύπτουν άτομα που δεσμεύονται να ξεπεράσουν την αμαρτία ή να απέχουν από το αλκοόλ, χρησιμοποιώντας συχνά φράσεις όπως «Αποφασίζω» ή «Είμαι αποφασισμένος να κάνω», λέει ο ΜακΚρόσεν.
Μέχρι τον 19ο αιώνα, οι αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς είχαν ξεπεράσει τις χριστιανικές τους καταβολές.
«Σήμερα, οι αποφάσεις είναι σε μεγάλο βαθμό κοσμικές, αντανακλώντας την ευρύτερη εκκοσμίκευση της κοινωνίας», λέει η Μος.
Η παράδοση συνεχίζεται
Τα άρθρα εφημερίδων καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1900 δείχνουν πόσο λίγο έχουν αλλάξει οι αποφάσεις που παίρνουν οι άνθρωποι για το νέο έτος με την πάροδο του χρόνου.
Οι αποφάσεις του καθηγητή Otto για το νέο έτος,
Η προέλευση των κυριακάτικων κόμικς, 28 Δεκεμβρίου 190
Σε ένα άρθρο για την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1912 στην εφημερίδα The Sacramento Star αναφέρεται ότι οι αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς είναι μια στιγμή για να «ξορκίσετε» τις κακές συνήθειες.
Το 1938, η εφημερίδα The Miami Daily News ενθάρρυνε τις αναγνώστριες να κρατούν τις αποφάσεις μικρές και διαχειρίσιμες, προειδοποιώντας κατά των «λαμπερών αποφάσεων που ξέρετε στην καρδιά σας ότι είναι τόσο εύθραυστες όσο τα στολίδια του χριστουγεννιάτικου δέντρου, οι γαμήλιοι όρκοι ή οι προεκλογικές υποσχέσεις».
Η ιδέα ότι οι αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς δεν αποδίδουν έχει επίσης καταγραφεί επαρκώς στις εφημερίδες όλα αυτά τα χρόνια.
Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Fort Myers News-Press στις 30 Δεκεμβρίου 1937, παρουσίαζε ψυχολόγους που έλεγαν ότι οι αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς δεν λειτουργούν.
Το 1941, η εφημερίδα The Afro-American Times δημοσίευσε ένα άρθρο στις 4 Ιανουαρίου, στο οποίο αναφερόταν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν παίρνουν αποφάσεις επειδή δεν τις τηρούν ποτέ.