Ο φόβος της λαϊκής εντολής

Καθώς μεγαλώνει η περιέργεια για το ποιον θα προτείνει ο Πρωθυπουργός για Πρόεδρο της Δημοκρατίας, θέλω να πω πως η εκλογή του ανώτερου πολιτειακού άρχοντα έπρεπε να γίνεται μέσω της λαϊκής ψήφου. Οχι, δεν πιστεύω πως θα έπρεπε το πολίτευμά μας να είναι διαφορετικό ή ότι υπάρχει ανάγκη ενός πανίσχυρου Προέδρου που να λειτουργεί ως ανάχωμα στον Πρωθυπουργό, που στην Ελλάδα είναι κάτι σαν σούπερ ήρωας της Μarvel. Η Ιστορία μάς διδάσκει ότι τα συστήματα που βασίζονται σε δυαρχίες στην Ελλάδα δεν λειτούργησαν. Μια χαρά είναι το πολίτευμά μας με τις κοινοβουλευτικές εξουσίες που προβλέπει – διότι αυτό προβλέπει κι όχι την ύπαρξη ενός Πρωθυπουργού που κάνει ό,τι θέλει, αυτό συμβαίνει κατ’ επέκταση. Αλλά η εκλογή του ΠΤΔ από τον λαό θα ήταν κάτι χρήσιμο: θα μας υποχρέωνε να προβληματιστούμε σοβαρά για το τι είδους ανώτερο πολιτειακό άρχοντα θέλουμε.

Κάτι μου λέει πως το ίδιο το πολιτικό μας σύστημα νιώθει έναν τρομερό φόβο απέναντι σε αυτό που ονομάζουμε «λαϊκή εντολή». Σήμερα λιγότερο άδικα από ποτέ. Με τον άνεμο του λαϊκισμού και του αντισυστημισμού να φουντώνει, αν η διαδικασία εκλογής ΠΤΔ γινόταν σήμερα με προσφυγή στη λαϊκή ψήφο, θα ακούγαμε πιθανότατα τερατώδη πράγματα από τους υποψηφίους. Αλλά οι δημοκρατικές διαδικασίες δεν είναι κατά παραγγελία: μπορεί να είναι και σκληρές και διχαστικές. Σε τελική ανάλυση η εκλογή του ΠΤΔ όπως γίνεται σήμερα, δηλαδή από μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία (που πλέον είναι και προβλεπόμενα η μικρότερη δυνατή), δεν θα σταματήσει λαϊκιστές και αντισυστημικούς να διαφημίζουν τις ακρότητές τους. Κι ένας κόσμος θα τους ακούει.

Ο φόβος απέναντι στη λαϊκή εντολή είναι αυτό που μου μένει καθώς το 2024 φεύγει. Μέσα στη χρονιά είχαμε ένα εκλογικό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές που υπήρξε ένα είδος πολιτικού σεισμού. Πάνω από ένα εκατομμύριο πολίτες αρνήθηκαν να ψηφίσουν. Η ΝΔ έχασε πάνω από δέκα μονάδες σε σχέση με το αποτέλεσμα που είχε στις εθνικές εκλογές έναν μόλις χρόνο πριν: έκτοτε βλέπουμε έναν Πρωθυπουργό που ταξιδεύει και «ψάχνεται». Το ΠΑΣΟΚ μετά το αποτέλεσμα υποχρεώθηκε να κάνει εσωκομματικές εκλογές. Το ίδιο αποφάσισε κι ο ΣΥΡΙΖΑ που τρομοκρατήθηκε περισσότερο από όλους: δημιουργήθηκε ολόκληρος μηχανισμός που απέτρεψε τον πρώην πρόεδρό του Στέφανο Κασσελάκη να διεκδικήσει την επανεκλογή του. Προτιμήθηκε η διάσπαση του χώρου παρά μια ανοιχτή εκλογική διαδικασία. Οταν μάλιστα έκλειναν οι τηλεοπτικές κάμερες, αρκετοί από τους παρευρισκομένους στα πάνελ έλεγαν πως διαδικασίες όπως οι εσωκομματικές εκλογές «δεν είναι για την Αριστερά». Στο τέλος της χρονιάς άρχισε να ξανασυζητείται (χαμηλόφωνα αλλά διαρκώς) μήπως χρειάζεται κι άλλη μια αλλαγή του εκλογικού νόμου ώστε να μπορεί να προκύψει αυτοδυναμία με ένα 35% – ή να μπορεί να συγκροτηθεί κυβέρνηση χάρη στα εκλογικά μπόνους από δύο κόμματα το εκλογικό άθροισμα των οποίων δεν χρειάζεται να ξεπερνά το 45%. Τι άλλο θα ακούσουμε…

Ολα αυτά βέβαια συζητιούνται από τους ίδιους που προβληματίζονται για το γιατί μεταξύ των εθνικών εκλογών του 2015 και των περσινών ευρωεκλογών χάθηκαν δύο εκατομμύρια ψηφοφόροι – τόσοι είναι αυτοί που αρνήθηκαν να ψηφίσουν. Ανάλογος επίσης προβληματισμός επικρατεί και για το γιατί οι νέοι άνθρωποι αποφεύγουν τα κόμματα και τις ντουντούκες τους. Θα πρότεινα να μην μπλέκουμε τον προβληματισμό με την υποκρισία. Οσοι προβληματίζονται προτείνουν μετασχηματισμούς που ευνοούν τη συμμετοχή σε εκλογικές διαδικασίες. Οι υποκριτές ενδιαφέρονται για καρέκλες.

Φοβόμαστε τις κυβερνήσεις συνεργασίας, φοβόμαστε την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τη λαϊκή βάση, φοβόμαστε τις εσωκομματικές διαδικασίες αν δεν τις ελέγχουμε. Φοβόμαστε τελικά και τη δημοκρατία, για αυτό όπως δηλώνουμε στις δημοσκοπήσεις θαυμάζουμε τον Πούτιν, τον Τραμπ, ακόμα και τον Ερντογάν. Θα μας έβγαζαν από τη δύσκολη θέση να είμαστε ενεργοί πολίτες…