Այրիները. «Շատերի ամուսինները վերադարձան, իմը՝ ոչ». Մարինե Բաբայանը 

2020-ից հետո և մինչ օրս իր հետ տեղի ունեցածը 38-ամյա Մարինե Բաբայանը հիշում է կարծես մշուշոտ մի պատմություն, որը չափազանց ծանր է՝ իրական լինելու համար։ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում որդիներին Մարտակերտից Հայաստան տեղափոխելիս ընդհատվել է Մարինեի երեք ամսական հղիությունը, մեկ ամիս անց զոհվել է ամուսինը՝ Արման Բեկնազարյանը, իսկ անցած տարվա դեկտեմբերին այրին դարձել է կիբեռհանցագործների խաբեության զոհ և կորցրել է որդիների համար խնայած խոշոր գումարը։ 

Մարինե Բաբայան

Ես մեկ տարեկան եմ եղել, երբ հայրս մահացել է, 27 տարեկան էի, երբ մորս կորցրի, իմ միակ տերն ու տիրակալը ամուսինս էր։ Քսան տարեկանում ամուսնացանք և ունեցանք երկու տղա՝ Սերգեյին և Սասունին։ Շատ հոգատար ու նվիրված հայր էր։

Մարտակերտում էինք ապրում, ամուսինս 18 տարվա ծառայության փորձ ուներ, հետախույզ էր, իր դիրքը համարում էր իր երկրորդ տունը։ 

Շատերի ամուսինները վերադարձան, իմը՝ ոչ

Պատերազմից երկու օր առաջ ամուսինս տարավ Մարտակերտով ման տվեց, բոլորի հետ ծանոթացրեց, պատմեց, թե որը ում տունն է, ասացի՝ ինչի՞ս է պետք իմանամ, ասաց, կարող է ինչ-որ բան պատահի, չիմանա՞ս, թե այստեղ ով ով է, չճանաչե՞ս մարդկանց։ Դա եղավ մեր վերջին օրը միասին։ 

Ամուսինս կարծես ամեն ինչ նախապես զգում և կանխատեսում էր։ Տարիներ առաջ ինձ մեքենա վարել էր սովորեցրել, ինչն ինձ օգնեց 2020-ին։ 2016-ի քառօրյա պատերազմի ժամանակ լուրը լսելուն պես նա վազել էր իր զինվորների մոտ։ Այդ ժամանակ մենք մի տաքսիով հեռացանք, դրանից հետո մեքենա վարել սովորացրեց։ Ասում էր՝ առաջնագծում ենք ապրում, ամեն պահ կարող է պետք լինի, որ այստեղից երեխաներին հեռացնես։

Այնքան էլ փորձառու չէի, բայց 2020-ին ստիպված եղա իմ երեխաներին ու ևս մեկ ընտանիքի հանել Մարտակերտից։ Այդ ժամանակ ես հղի էի։ Ճանապարհին լուրջ սթրեսի մեջ էի, շատ վախեր ունեի, ռմբակոծությունների տակ ընկանք, դժվար գիշեր անցկացրինք։ Մոտս ցավեր սկսվեցին։ Երբ հասանք Երևան, մի լավ ընտանիք մեզ դիմավորեց` 17 շունչ մի հարկի տակ։ Ցավերս չդադարեցին, երեխայիս կորցրի։ Պատերազմը ավարտվեց, շատերի ամուսինները վերադարձան, իմը՝ ոչ։

Կյանքս փոխվեց, սև ու սպիտակի վերածվեց։ 

Ես չկարողացա մասնակցել նրա հուղարկավորությանը, չթողեցին գնամ, հեռախոսով եմ մասնակցել, ամեն ինչ լսում էի։ 

Պատերազմի ավարտից որոշ ժամանակ անց վերադարձանք Արցախ։ Որոշեցի՝ կմնամ այնտեղ, որտեղ ամուսինս է։

Ու հետո եկավ 2023-ը

Դեռ մինչև պատերազմը աշխատում էի։ Բուժքույր էի, միաժամանակ դասավանդում էի ազգագրական երգ ու պար։ Պատերազմից հետո ինձ համար դժվար էր վերադառնալ աշխատանքի։ Բայց իմ տնօրենը, որը երիտասարդ որդուն էր կորցրել, կանչեց իր սենյակ ու ասաց՝ ես էլ որդի եմ կորցրել, բայց դասավանդում եմ, ձեզ հետ ծիծաղում եմ, միջոցառումների եմ մասնակցում… մատյանդ վերցրու և գնա դասավանդելու։ Նրա խոսքը ապտակի պես ինձ սթափեցրեց… վերադարձա աշխատանքի։ Ու հետո եկավ 2023-ը։

Դպրոցից եկա տուն, երեխաները ջերմում էին, հիվանդ էին։ Հենց հասկացա, որ պատերազմ է, իջանք եղբորս տան նկուղը։ Եղբայրս զենք էր բերել, որ թաղամասում կարաուլ կանգնեն, տղաս 15 տարեկան էր, զենքով հերթապահության էր կանգնում։ Հետո լուր եղավ, որ ադրբեջանցիները տներով շրջելու են ու որ տանը զինվորական հագուստ ու իրեր գտնեն, այդ ընտանիքին կարող է վնասեն։ Իսկ ամուսնուս բոլոր իրերը մենք խնամքով պահում էինք։ Որդիս գնաց ու հոր իրերով արկղը իր ձեռքերով թաղեց… ահավոր էր։

Ամսի 25-ին Մարտակերտից դուրս եկանք ու, ծանր ճանապարհ անցնելով, մի կերպ հասանք Գորիս։ 

Ինձ խաբեցին

Երկու երեխաներիս հետ եկա Հայաստան, ամուսնուս մարտական ընկերները օգնեցին տուն գտնել, օգնեցին վճարել, բայց ես լավ չէի։ Ծնողներ չունեմ, կիսուր-կեսրար չունեմ, ես անպաշտպան եմ երկու երեխաների հետ այս ամայի աշխարհում։ Ես ինձ առանց արմատի բույս էի զգում։ 

Ու հայտնվեցի հիվանդանոցում։ Մոտս տագնապներ էին, ինձ թվում էր, թե քանի որ ամուսինս լուրջ մարտական գործողությունների է մասնակցել, մեզ կարող է վնասեն։ 

Հիվանդանոցում էի, երբ մի հայտարարություն տեսա գումար վաստակելու մասին։ Մտքերս կայուն չէին, բայց ես չեմ կարող ինձ արդարացնել… հղումով գրանցվեցինք։ Խոստանում էին, որ գումար ներդնելու դեպքում այն կարող եմ կրկնապատկել։ Պարզվեց, որ հանցագործներ էին, խաբեությամբ էին զբաղվում։ Ինձ խաբեցին։ 

Ամուսնուս զոհվելու 10 մլն դրամն էինք ստացել, իսկ աշխանքիս գումարը մեզ բավարարում էր, որպես այրի՝ ամեն ամիս ստացածս 300 հազար դրամն էլ կուտակում էի։ Արդյունքում՝ 25 մլն դրամ էի խնայել։

Ամբողջ գումարը կորցրի։ Դիմեցի ոստիկանություն, ինձ տուժող ճանաչեցին։ Երկու ամիս անկողնային վիճակում մնացի, ի վիճակի չէի ոչինչ անել, տղաս էր ինձ խնամում։ Սկսեց խանութում աշխատել, որ կարողանանք ապրել։ 

Ճիշտ է՝ ես շատ թանկ բաներ եմ կորցրել, բայց սա ահավոր բան էր, որ ես խաբվեցի, ո՞նց կարող էի անպատասխանատու բան անել։ Երեխաներս գիշերները հետս էին լուսացնում… մեծ դժվարությամբ դուրս եկա այդ վիճակից։ Ես հասկացա, որ տղաներիս առողջ մամա է պետք։ Տղաս ինձ ասաց՝ մամա, պապան այդ գումարի համար չի զոհվել, համարենք, որ այդ գումարը չի էլ եղել, մենք դա կվաստակենք, մենք դա կունենանք, մեզ դու ես պետք, որովհետև այս կյանքում մենք միայն քեզ ունենք։ 

Ես միայն երկու լուսավոր կետ ունեմ

Տղաներիցս մեկը հիմա 13 տարեկան է, մյուսը՝ 16։ Վերջերս լսեցինք, որ ինչ-որ կիբեռհանցագործների են բացահայտել, բռնել, բայց չգիտենք՝ դա մեր դեպքի հետ կապ ունի, թե՞ ոչ։ Մեծ տղաս ուզում է իրավաբան դառնալ։

Տղաներս հոր մասին չեն խոսում։ Երևի այդ կամքը իմ ամուսնուց են ժառանգել։ Ես լացում եմ, հանգստանում, բայց երեխաների մոտ լռություն է։ Մի օր նրանց նստացրի ու հարցրի, թե որն է նրանց լռության պատճառը։ Փոքրս նայեց ու ասաց՝ մամա, ի՞նչ խոսանք, կես բառ ասենք, դու կլացես, առանց այդ էլ շատ ես լացում… ու ես ապշեցի՝ այսքան փոքր ու այսքան ուժե՞ղ, այսինքն՝ իրենք իրենց մեջ են ցավը խեղդում, որ ինձ խնայեն։ 

Ես դեռ չեմ կարողանում աշխատել, դեռ բուժում եմ ստանում, ամբողջ օրը դեղեր եմ խմում, փորձում եմ ապաքինվել։ Հիմա ես միայն երկու լուսավոր կետ ունեմ՝ իմ տղաները: 

Փոքր տղաս իմ ու ամուսնուս անունները միացրել է ու տարբերանշան ստեղծել՝ ի նշան մեր միասնության։ Եվս մեկ տարբերանշանում իմ ու որդիներիս ձեռքերն են։ 

Քանի մենք կանք, ամուսինս կա։ Եթե ցավը տրվում է, ի վերուստ ուժն էլ է տրվում։ 

Պատմությունը և լուսանկարները՝ Անի Գևորգյանի

MediaLab.am

The post Այրիները. «Շատերի ամուսինները վերադարձան, իմը՝ ոչ». Մարինե Բաբայանը  first appeared on MediaLab Newsroom-Laboratory.