Kolajen Çeşitleri
Vücutta kullanılan önemli bir bileşen olan kolajen hidrolizatı, kolajenin enzimatik hidrolize uğraması sonucunda oluşan çoğunlukla gıda, takviye sektöründe kemik ve cilt sağlığını düzenlemek amacıyla kullanılan bir bileşendir. Kolajen hidrolizatı, vücutta kolajen yapımını arttırması sebebiyle kemik ve cilt sağlığını düzenleyici gıdalarda kullanılan popüler bir bileşen haline gelmiştir. Son yıllarda fonksiyonel gıdalar ve besin destekli gıdaların üretiminde kullanılmaktadır. Yapılan klinik çalışmalarda kolajen hidrolizatının eklemleri hasarlardan koruduğu, eklemleri güçlendirdiği ve osteoartiritis, romatizma gibi rahatsızlıklarda oluşan ağrıları azalttığı, kemik yoğunluğunu önemli düzeyde arttırdığı ve cilt sağlığını düzenlediği gözlenmiştir. Kolajen peptit olarak da bilinen kolajen hidrolizatı sığır, domuz ve balık derisinden elde edilmektedir.
Balık kaynaklı kolajen hidrolizatının biyoyararlılık değeri domuz ve sığır kaynaklı kolajen hidrolizatına göre daha yüksektir. Kolajen hidrolizatı, tüm dünyada gıda güvenliği ile ilgili yetkin bir otorite olarak kabul edilen FDA tarafından genel olarak güvenilir kabul edilen GRAS (Generally Recognized As Safe) olarak ilan edilmiştir ve alerjen riski taşımamaktadır. Türk Gıda Kodeksi takviye edici gıdalar tebliğine göre kolajen hidrolizatının gıdalarda kullanımı uygundur.
Kolajen moleküler yapılarındaki farklılıklara göre 7 sınıfa ayrılmaktadır. Bu sınıflar içinde çeşitli dokularda belirli fonksiyonları yerine getiren 19 farklı kolajen tipi bulunmaktadır. Tip I, II, III, V ve XI kolajenleri liflerden oluşmaları nedeniyle lifli kolajenler olarak sınıflandırılmaktadır. Diğer kolajen tipleri ağ yapı ya da tabakalardan oluşmaları nedeniyle genel olarak lifli olmayan kolajenler olarak adlandırılırlar.
Yetişkinlerin cildinde, kolajenin %80’ini kolajen tip I oluşturur; kolajen tip III % 15 düzeyindedir; % 5 oranında da tip IV ve V bulunmaktadır. Bağ dokusunda bulunan, gıda endüstrisinde kullanımı uygun olan ve kolajen tipleri içinde en yaygın olan tip I ve tip II
kolajenlerinin deriye direnç sağlama fonksiyonu bulunmaktadır. Tip I kolajeni kemik, tendon, deri, ligamentler ve yara dokusunda yer almaktır. Tip II kolajeni ise kıkırdak doku ve gözün yapısında bulunmaktadır. Tip III. Bu tür kaslarda, atardamarlarda ve organlarda bulunur.
Tip IV. Bu tür cildinizin katmanlarında bulunur. Tip V. Bu tür gözlerinizin korneasında, bazı cilt katmanlarında, saçta ve plasentanın dokusunda bulunur.
Kolajen vücutta kolajenaz enzimi tarafından aminoasitlere parçalanmaktadır. Bu durum, kolajenin cilt ve bağ doku üzerinde olumlu etkilerinin olmasını engeller. Antioksidanlar (özellikle C vitamini) kolajenaz enzimini inhibe ederek bu olumsuz etkiyi önlemektedir.
Osteoblast ve osteositlerdeki kolajen sentezi için C vitamini gereklidir. Kolajen hidrolizatı
antioksidanlarca zengin ürün grupları ile zenginleştirildiğinde etkinliği artmaktadır.
Kolajen takviyesinin yanı sıra kolajen üretimini destekleyen birçok yiyecek sağlıklı bir diyetin parçası olarak tüketilebilir. Bu yiyecekler prolin ve glisin amino asitlerini içerir. Çinko ve bakır da kolajen üretimini desteklemek için gereklidir. Bu amino asitleri, vitaminleri ve mineralleri içeren yiyeceklere şunlar örnek verilebilir.
Bakır karaciğer, ıstakoz, istiridye, fındık ve tohumlarda, yapraklı yeşilliklerde ve bitter çikolatada bulunur.
Çinko. Çinko istiridye, kırmızı et, kümes hayvanları, fasulye, nohut, fındık, brokoli, yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllar ve süt ürünlerinde bulunur.
Herkese sağlıklı mutlu haftalar dilerim.
Saygılarımla,
Referanslar:
Bilek S. E., Kaya S. Kolajen Hidrolizatının Fonksiyonel Bir Bileşen Olarak Gıda Endüstrisinde Kullanılması Bayram Ege Üniversitesi, İzmir.
Yener G., Erdal S. Collagen Biosynthesis Activators and Their Mechanism of Action. Eskişehir Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2005, Cilt 6, Sayı 1, ss. 3-13
Balık kaynaklı kolajen hidrolizatının biyoyararlılık değeri domuz ve sığır kaynaklı kolajen hidrolizatına göre daha yüksektir. Kolajen hidrolizatı, tüm dünyada gıda güvenliği ile ilgili yetkin bir otorite olarak kabul edilen FDA tarafından genel olarak güvenilir kabul edilen GRAS (Generally Recognized As Safe) olarak ilan edilmiştir ve alerjen riski taşımamaktadır. Türk Gıda Kodeksi takviye edici gıdalar tebliğine göre kolajen hidrolizatının gıdalarda kullanımı uygundur.
Kolajen moleküler yapılarındaki farklılıklara göre 7 sınıfa ayrılmaktadır. Bu sınıflar içinde çeşitli dokularda belirli fonksiyonları yerine getiren 19 farklı kolajen tipi bulunmaktadır. Tip I, II, III, V ve XI kolajenleri liflerden oluşmaları nedeniyle lifli kolajenler olarak sınıflandırılmaktadır. Diğer kolajen tipleri ağ yapı ya da tabakalardan oluşmaları nedeniyle genel olarak lifli olmayan kolajenler olarak adlandırılırlar.
Yetişkinlerin cildinde, kolajenin %80’ini kolajen tip I oluşturur; kolajen tip III % 15 düzeyindedir; % 5 oranında da tip IV ve V bulunmaktadır. Bağ dokusunda bulunan, gıda endüstrisinde kullanımı uygun olan ve kolajen tipleri içinde en yaygın olan tip I ve tip II
kolajenlerinin deriye direnç sağlama fonksiyonu bulunmaktadır. Tip I kolajeni kemik, tendon, deri, ligamentler ve yara dokusunda yer almaktır. Tip II kolajeni ise kıkırdak doku ve gözün yapısında bulunmaktadır. Tip III. Bu tür kaslarda, atardamarlarda ve organlarda bulunur.
Tip IV. Bu tür cildinizin katmanlarında bulunur. Tip V. Bu tür gözlerinizin korneasında, bazı cilt katmanlarında, saçta ve plasentanın dokusunda bulunur.
Kolajen vücutta kolajenaz enzimi tarafından aminoasitlere parçalanmaktadır. Bu durum, kolajenin cilt ve bağ doku üzerinde olumlu etkilerinin olmasını engeller. Antioksidanlar (özellikle C vitamini) kolajenaz enzimini inhibe ederek bu olumsuz etkiyi önlemektedir.
Osteoblast ve osteositlerdeki kolajen sentezi için C vitamini gereklidir. Kolajen hidrolizatı
antioksidanlarca zengin ürün grupları ile zenginleştirildiğinde etkinliği artmaktadır.
Kolajen takviyesinin yanı sıra kolajen üretimini destekleyen birçok yiyecek sağlıklı bir diyetin parçası olarak tüketilebilir. Bu yiyecekler prolin ve glisin amino asitlerini içerir. Çinko ve bakır da kolajen üretimini desteklemek için gereklidir. Bu amino asitleri, vitaminleri ve mineralleri içeren yiyeceklere şunlar örnek verilebilir.
Bakır karaciğer, ıstakoz, istiridye, fındık ve tohumlarda, yapraklı yeşilliklerde ve bitter çikolatada bulunur.
Çinko. Çinko istiridye, kırmızı et, kümes hayvanları, fasulye, nohut, fındık, brokoli, yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllar ve süt ürünlerinde bulunur.
Herkese sağlıklı mutlu haftalar dilerim.
Saygılarımla,
Referanslar:
Bilek S. E., Kaya S. Kolajen Hidrolizatının Fonksiyonel Bir Bileşen Olarak Gıda Endüstrisinde Kullanılması Bayram Ege Üniversitesi, İzmir.
Yener G., Erdal S. Collagen Biosynthesis Activators and Their Mechanism of Action. Eskişehir Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2005, Cilt 6, Sayı 1, ss. 3-13