Η επαναφορά του κουρδικού ζητήματος
Η επαναφορά του κουρδικού ζητήματος στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητος υπήρξε μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες πολιτικές πρωτοβουλίες του τουρκικού κυβερνητικού συνασπισμού. Ως το σημαντικότερο πρόβλημα της σύγχρονης Τουρκίας, το Κουρδικό επηρεάζει καθοριστικώς τόσο την εσωτερική όσο και την εξωτερική πολιτική της χώρας. Η προσπάθεια επιλύσεως του Κουρδικού υπήρξε ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής Ερντογάν κατά τις πρώτες θητείες του. Το καλοκαίρι του 2015, ωστόσο, μετά την αποτυχία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Αναπτύξεως (Adalet ve Kalkınma Partisi-ΑΚΡ) να συγκεντρώσει την απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία κατά τις εκλογές του Ιουνίου 2015, ο πρόεδρος Ερντογάν εγκατέλειψε την ειρηνευτική διαδικασία και συνέπηξε συμμαχία με το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσεως (Milliyetçi Hareket Partisi-ΜΗΡ). Ο ελιγμός αυτός επιβραβεύθηκε στις εκλογές του Νοεμβρίου 2015 και συνέβαλε στην εμπέδωση της πολιτικής ηγεμονίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Τι συνέβη κατά τους τελευταίους μήνες, και ο πρόεδρος της Τουρκίας αποφάσισε να ανακινήσει το Κουρδικό;
Κατά μία άποψη ο χρονισμός της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας συνδέεται με τις διεθνείς και περιφερειακές εξελίξεις. Ο πόλεμος στη Γάζα, τον Λίβανο και τη Συρία ανέδειξε σημαντικούς κινδύνους για τα τουρκικά συμφέροντα με την ενίσχυση του Ισραήλ και την αναδιάταξη των περιφερειακών ισορροπιών. Η πιθανότητα να χρησιμοποιήσουν οι αντίπαλοι της Τουρκίας το κουρδικό ζήτημα ώστε να προωθήσουν τα περιφερειακά τους συμφέροντα παρουσιάσθηκε ως ένας από τους βασικούς λόγους ανακινήσεως της διαδικασίας επιλύσεως του Κουρδικού. Μια άλλη άποψη δίνει έμφαση στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και την περιφανή νίκη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (Cumhuriyet Halk Partisi-CHP) κατά τις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 2024. Το αποτέλεσμα των εκλογών αυτών έδειξε ότι η συμμαχία ΑΚΡ-ΜΗΡ χάνει την πολιτική της ηγεμονία, και λόγω της αυξημένης απηχήσεως του CHP μεταξύ των ψηφοφόρων κουρδικής καταγωγής. H ανακίνηση, επομένως, της διαδικασίας επιλύσεως του Κουρδικού αποτελούσε αναγκαίο όρο για την – έστω εν μέρει – αποκατάσταση της απηχήσεως του ΑΚΡ μεταξύ των ψηφοφόρων κουρδικής καταγωγής με σκοπό την αποτροπή της νίκης του υποψηφίου του CHP κατά τις προσεχείς προεδρικές εκλογές.
Αυτονόητο είναι ότι το φιλοκουρδικό πολιτικό κίνημα αντιμετωπίζει την πρωτοβουλία αυτή με δυσπιστία. Δεν επιθυμεί, ωστόσο, να χρεωθεί την αποτυχία της. Η συνάντηση των βουλευτών του φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητος και Δημοκρατίας των Λαών (Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi-DEM) Περβίν Μπουλντάν και Σιρί Σουρέγια Οντέρ με τον φυλακισμένο ιστορικό ηγέτη του ΡΚΚ Αμπντουλάχ Οτζαλάν την 28η Δεκεμβρίου και οι επιγενόμενες συναντήσεις τους με τον πρόεδρο της τουρκικής Βουλής και τους ηγέτες των πολιτικών κομμάτων εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Μέχρι πού μπορεί να φθάσει αυτή η διαδικασία; Ο κυβερνητικός συνασπισμός θα ενδιαφερόταν να εξασφαλίσει την υποστήριξη του φιλοκουρδικού κόμματος σε μια αναθεώρηση του Συντάγματος σύμφωνα με τα συμφέροντα του κυβερνητικού συνασπισμού. Συζητείται π.χ. η αλλαγή του εκλογικού νόμου για τις προεδρικές εκλογές σύμφωνα με την οποία θα αρκεί η συγκέντρωση ποσοστού άνω του 40% για την εκλογή προέδρου από τον πρώτο γύρο. Αγνωστα παραμένουν τα ανταλλάγματα που θα ήταν διατεθειμένη να παραχωρήσει η τουρκική κυβέρνηση στο φιλοκουρδικό πολιτικό κίνημα.
Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ